skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Astrid de Beer
Astrid de Beer RA Tilburg
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Astrid de Beer
Astrid de Beer RA Tilburg

Cornelia van den Sande (1640-1685), stichteres van een studiebeurs voor meisjes

Rien Wols
Rien Wols Bhic
vertelde op 1 augustus 2013
bijgewerkt op 4 juli 2018
Cornelia van den Sande werd geboren in Rijsbergen op 4 maart 1640, als dochter van Simon Jacob van den Sande en Maria Nicolaas Smolders. Zij overleed in Hoogstraten, op 31 juli 1685. Op ruim twintigjarige leeftijd was zij begijn geworden in Hoogstraten (in de huidige provincie Antwerpen).

Hoogstraten lag voor de hand: daar gingen meer meisjes uit Rijsbergen naartoe. In 1663 werd zij als begijn geprofest en 1666 kreeg zij vergunning een huis te bouwen in het begijnhof.

Cornelia leefde het leven van de begijnen. Zij was erg bedreven in hand- en borduurwerk en maakte priestergewaden en altaarversieringen. Dat was niet alleen voor het begijnhof, maar ook voor daarbuiten.

Ze was altijd heel geïnteresseerd in het wel en wee van haar neven en nichten uit Rijsbergen en gaf regelmatig geld, opdat ze een goede opvoeding zouden krijgen. Cornelia had een zwakke gezondheid. Ze zocht een gezondere lucht buiten Hoogstraten, maar zonder resultaat: ze overleed op 45-jarige leeftijd.

Tijdens gesprekken met haar neef Jacobus Floren groeide het idee een beurs te stichten waaruit de kosten voor de studie van haar nichten konden worden betaald. Per testament regelde zij dat vervolgens. Haar nalatenschap werd verkocht en de opbrengst van haar inboedel beleend aan de kerk van het begijnhof.

Haar huisje werd verkocht en ook de opbrengsten van de akker kwamen ten goede aan de beurs. Die akker werd pas in de jaren 1970 verkocht en bracht toen 11 miljoen Belgische franc op. Dat geld kwam in het beursfonds, dat nog steeds bestaat. De waardestijging van de akker was te danken aan het feit dat het perceel toen in het uitbreidingsplan van Hoogstraten lag.

Vrouwelijke familieleden van Cornelia bewoonden vanaf 1686 het huisje, terwijl de beurs ongeveer 40 gulden per jaar opbracht. Zolang er vrouwelijke familieleden op het begijnhof woonden, beheerden zij de nalatenschap. Bij afwezigheid daarvan was de beurs in handen van de overste van het begijnhof. De beurs was bestemd voor lager onderwijs van vrouwelijke familieleden van Cornelia die het minst draagkrachtig waren.

Als er geen in aanmerking komende familieleden waren, kwam de beurs ten goede aan meisjes uit Rijsbergen. Het was in die tijd gewoonte om meisjes 1 à 2 jaar bij de begijnen onder te brengen, die dan voor eten en onderdak zorgden. Normaal gesproken werden de diensten van de begijnen betaald door de ouders. In dit geval werden de kosten dus betaald uit de nalatenschap van Cornelia.

Het onderwijs voor meisjes beperkte zich in die tijd tot godsdienst, leren lezen, rekenen en handwerken. Als gevolg van deze beurzenstichting kreeg tot 1745 jaarlijks een familielid of een meisje uit Rijsbergen een opvoeding op het begijnhof.

Het studiefonds bestaat nog steeds, zij het in gewijzigde vorm, als een Belgische stichting. Cornelia van den Sande heeft met haar besluit haar vermogen te reserveren voor opleidingen voor armlastige meisjes in een tijd dat er nog weinig oog was voor scholing van meisjes, blijk gegeven haar tijd ver vooruit te zijn.

Dit artikel is een bewerking van een biografie door Marie-Therèse Geerts op Schatten van Brabant (deze provinciale website is inmiddels uit de lucht).

Reacties (1)

Jan Bastiaansen zei op 21 november 2013 om 23:23
Maria-Therese Geerts,
Mooi dat je mijn overzicht gebruikt hebt voor je verhaal over begijn Cornelia van den Sande. Bedankt dat je ook mijn naam als bron vermeld hebt.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.