De tweede wereldoorlog was eindelijk tot een eind gekomen in november 1944, althans voor de zuidelijke provincies in Nederland. Veel was er gesloopt, geplunderd of beschadigd en hier en daar lag een ratjetoe aan verdedigingswerken, die de bezetter had laten bouwen.
Hieronder waren een aantal bunkers, loopgraven en schuilkelders in Nieuw-Borgvliet. Direct naast de hoeve het Hoofdkwartier en op de terreinen, waar ook het voetbalveld van H.M.S. was. Dat was toen de hoek gevormd door de Antwerpsestraatweg en de huidige Albert Cuypstraat. Ook aan de Oude Huijbergsebaan waren kleine schuilkelders en op het terrein van de Mondaf lagen opslagtanks met brandstof.
(verhaal gaat verder onder de afbeelding)
Detailkaart, ingetekend door Jan de Crom, met de diverse belangrijke punten. De geschutskoepel wees naar de hoek Antwerpsestraatweg/weg naar Klein-Molenbeek (nu Albert Cuijpstraat)
Op bovenstaande detail-kaart ziet u midden-onder een veld( roze kleur). Het bovenste deel (braak) was het oude veld van HMS en eigendom van J.J. Roem. Dat lag lager dan het onderste deel, waarop de grootste combinatie bunker lag.
Deze bunker bestond uit een gemeenschappelijke loopgraaf met enkele woon- en berg-plaatsen rechts. Tevens schuilgelegenheden, nog een bergplaats en munitieopslag links. De totale lengte van deze opstelling op het veld was bijna 35 meter. De diverse afmetingen worden beschreven in het verhaal “spelen in de bunker” van Jan de Crom ( onderaan staat de link). Deze bunker lag geheel onder het maaiveld, zoals de details op de tekening aangeeft.
De loopgraaf ging over de weg verder over de Brombeer en zo naar de Augustapolder, Het was strategische gezien logisch dat op deze hoek de Tobroek-opstelling lag want van daar uit gezien was het lager gelegen Molenbeekdal goed te bestrijken.
De uitloper naar rechtsonder is de Tobroek-opstelling met geschutsbunker. Beide bunker-kaarten komen uit het Bunkerarchief 2.13.167 in het Nationaal Archief te Den Haag.
Tobroek-opstelling
Betonnen schuttersput of eenmansbunker van oorspronkelijk Italiaans - Duits type. Ook wel een open achthoekige uitbouw aan een bunker die diende als observatiepost of als opstelling voor een wapen. Genoemd naar de Lybische stad Tobroek. https://www.encyclo.nl/lokaal/10414
Foto WBA
Bij de Molenbeek / Schaliehoef lag een betonnen wegversperring. De Molenbeek zelf was veranderd in een tankgracht en voor het verkeer was er op de weg een verschuifbare doorlaat gecreëerd.
Deze opstelling had dus een extra rugdekking op het oude HMS terrein. De foto is genomen na de bevrijding. De Canadezen hebben er op een extra rijbaan een baileybrug aangelegd.
Overigens zal deze gevechtspost aan de Antwerpsestraatweg amper in gebruik zijn geweest omdat de Canadezen via de Huijbergseweg onze stad binnenkwamen en de verdedigers van de stelling toen al waren teruggetrokken.
Een tweede grote bunker lag op het terrein van het Hoofdkwartier. Gedeeltelijk onder en boven het maaiveld. Dat land was eigendom van J.J. Aertsen. Dit was een bunker voor gewonden-verzorging met bergplaats. In deze bunker werd in de jaren 50 na de oorlog een champignonkwekerij gevestigd. De locatie heden ten dage: Schuin links achter villa Berkenhof. Hij is nu verdwenen onder de huizen met garages in de Govert Flinckstraat.
(verhaal gaat verder onder de afbeelding)
Doorsnede inwendig - aanzicht
Bij de eerste ronde slopen van de oorlogsstellingen waren deze bunkers nog niet verwijderd. Zij werden toen wel opgetekend. Zij boden dus aan de kinderen van Borgvliet een prachtig speelterrein, waar menigeen weleens met gekneusde enkels van terugkwam. Lees daar het volgende verhaal in het BHIC maar over. Spelen in de bunker als onbetaalbare jeugdherinnering
Pas in 1963 vielen ook deze bunkers onder hamer en dat tegen een sloopprijs van (toen) Ꝭ 22.593,10.
1. met omrand de bunker 2 Oude Huijbergsebaan 3 kerk H. Antonius Abt 4. Zeeheldenbuurt 5. Antwerpsestraatweg 6. bekende wielerbaan De Raaijberg
Buiten de website om worden ook herinneringen uitgewisseld.
Fons Hugens: vertelt o.a. dat de jeugd van vv Borgvliet tijdens de Watersnood ook in de grote bunker werd ondergebracht. De bunker (een deel ervan) werd als kleedkamer gebruikt voor de jeugdige voetballers, die op het oude terrein van HMS weer tijdelijk hun trainingen afwerkten.
Cor Luijsterburg: Dat is eigenlijk voor mijn tijd. Ik was toen nog een kleuter. Ik heb vaag wel van de naam Sitsen gehoord, maar kan me er verder niets van herinneren. De bunkers waren, toen ik een jaar of 10 was, een plek waar we leuk konden spelen, al werd dat door mijn vader verboden. Even later werd het een grote bouwkuil toen er huizen gebouwd gingen worden. Veel herinnering heb ik er niet aan. Ik weet nog wel dat je van de Rembrandtstraat door het paadje tussen pastorie en het huis van Quik langs de voormalige noodkerk bij een huis kwam waar ene De Moor woonde. Die was geloof ik wethouder. Bij zijn huis lagen de bunkers.
Adri Verbraak : Herinner me het wel, maar alleen dat het toen nog moeilijker werd om er te spelen. Champignons stonden toen nog niet op ons menu.
Louis Raaijmakers: De bunkers lagen volgens mijn herinnering inderdaad een eindje verder dan De Moor. Vanaf de Antwerpsestraatweg gezien. Over De Moor: die hadden een appelboomgaard en daar gingen we jatten. Dat wisten ze, ze deden er niet moeilijk over en dus was het niet echt spannend, dus snel voorbij. Aardige mensen waren het. Die bunker lag op het terrein van onze buurman Wannes Aertsen, die woonde op Rembrandtstraat 52. De grond bij en voorbij de bunker is later onteigend om de nieuwe wijk te bouwen. Als wij naar de bunker liepen deden we dat parallel aan het pad dat Cor schetst (verdorie hoe heette dat pad ook alweer), door onze tuin en die van buurman Aertsen, langs de heg die om het kerkhof stond en waar nu nog de grens is. Nog zo'n 50 meter verder, langs het landje van Pietje Klaasen en even linksaf. Dan kwam je bij de bunker. Ik ben daar veel geweest; het was een geliefde 'vliegerplek'. Je had er ruimte om de vlieger op te laten en een goed overzicht om hem binnen te halen. Die bunker werd inderdaad gebruikt als champignonkwekerij; ik ben daar wel binnen geweest: een heel vochtige en donkere plek, prima voor de paddenstoelen. Die kwekerij was inderdaad van Sitsen, Sytsen?? De familie Sitsen woonde aan een 'pleintje', een grasveld aan de hoofdingang van de Cort Heyligerskazerne. Ik ken de huidige situatie daar niet maar daar was toen een open ruimte en aan een straat die aan dat 'pleintje' lag, stond een vrijstaand huis en daar woonde de familie Sitsen. NB. Tegenover die bunker heeft een zekere Kemperman een huis laten bouwen. Hij was een zeer gewaardeerd beeldhouwer. Nog vergeten. Ik zag het bericht over jeugdspelers van de voetbalclub die in de bunker omkleedden. Ik heb dat zelf niet meer meegemaakt, maar er lag wel een prima trapveldje bij die bunker waar ook de informele voetbalteams (Jan Hultermans van de Antwerpsestraatweg had een eigen team) tegen elkaar speelden.
Jan de Crom : In een van de mails wordt iets gezegd over appeltjes jatten bij de Moor en dat ze dat niet erg vonden. Dat geloof ik best, want de meeste appels waren wormstekig. Maar ook met worm waren de sterappeltjes heerlijk.
Ad Verdult: Ik kan me nog herinneren dat je achter Kieboom Dekkers een “geheime” ingang had die met een lange gang onder de grond bij de bunker uitkwam. Volgens mij woonde daar Jan den Erpel. Weet iemand daar nog iets meer van?
Jan de Crom : Nee, maar het wordt wel hoe langer hoe spannender.
Louis Raaijmakers : Van die lange gang onder de grond is mij niets bekend.
Marilou Nillesen
bhiczei op 29 januari 2021 om 13:37
Ah leuk Willem, wat leuk om te zien dat het zoveel herinneringen los maakt. Fijn dat je dat hier met ons deelt!
De uitloper naar rechtsonder is de Tobroek-opstelling met geschutsbunker. Beide bunker-kaarten komen uit het Bunkerarchief 2.13.167 in het Nationaal Archief te Den Haag.
