De verklaringen van overlijden die de artsen tussen 1880 en 1908 opmaakten in de gemeente Lith zijn grotendeels bewaard gebleven. Chris Caanen deed onderzoek naar deze 'doodsbriefjes' en de geneesheren die ze uitschreven. Gezien de lengte van zijn verhaal wordt het hier in delen gepubliceerd.
2 .4 Dr. J.J.L. Lüngen 4 mei 1883-20 januari 1887
2 .4 .1 Biografie
Geboorteakte Julius Josephus Liberatus Lüngen, 1827
Dokter Lüngen heeft het me ook moeilijk gemaakt, want net als dokter Crobach ondertekende hij in het begin met uitsluitend zijn achternaam. Maar toen ik hem eenmaal op het spoor was, ontvouwde zich een zwervend bestaan. Dat kan gelegen hebben aan innerlijke onrust, maar het kan ook iets zeggen over zijn vakkennis.
Julius Josephus Liberatus werd geboren in Aarle-Rixtel op 12 april 1827 als zoon van Johan Andreas Lüngen en Elisabeth van Ommeren.
Zijn vader was afkomstig uit het Duitse Giesenkirchen in het Rijnland (nu een stadsdeel van Mönchengladbach), zijn moeder uit Uden. De beroepen van de ouders waren 'pasticülter' resp. 'pasticülster'. Woordenboeken boden geen uitkomst, maar ik vermoed dat zij pasteibakkers waren.
Over zijn jonge jaren heb ik verder niets gevonden. In 1857 duikt hij op in het bevolkingsregister (BR) van Woensel en Eckart (nu een stadsdeel van Eindhoven) als genees- en heelmeester. Op 26 november van dat jaar trouwde hij daar met Fransisca Maria Korff, woonachtig in Eindhoven, geboren op 11 juni 1837 in Tilburg.
Huwelijksakte Lüngen-Korff, Woensel 1857
Zijn ouders woonden ondertussen in Amersfoort. In 1862 werd daar een zoontje Carolus geboren dat na 14 maanden overleed. Op 20 september 1864 werd een Carolina geboren.
Vervolgens beginnen ze aan een zwervend bestaan. Op 15 februari 1866 vestigen ze zich in Blaricum. Op 12 mei wordt daar een zoon geboren. Lang blijft het gezin daar niet, want op 26 maart 1869 vestigt Julius zich als 'plattelands heelmeester en vroedmeester' in Steenbergen. Hij komt dan uit Koewacht (Zeeuws Vlaanderen). Het overgangstijdstip van Blaricum naar Koewacht heb ik niet gevonden. In Steenbergen blijft hij nog geen jaar, want op 14 maart 1870 vestigt hij zich in Sevenum (Noord-Limburg). Daar worden 3 kinderen geboren. Op 14 april 1876 vestigt Julius zich in Vught. Op 11 maart 1878 wordt daar een zoon geboren.
Op 4 mei 1883 komen ze naar Lith. Op onderstaande uitsnede van het BR van Vught zien we dat hij zijn vrouw en 4 kinderen meebrengt. Het BR vermeldt niet waar ze gaan wonen.
Detail bevolkingsregister Vught 1883
Op 24 mei 1883 schrijft hij zijn eerste doodsbriefje.
Eerste doodsbriefje dr. Lüngen, 1883
Lith brengt hem geen geluk, want op 7 november 1883 overlijdt daar zijn vrouw. Er is van haar geen doodsbriefje, maar het is mogelijk dat dit gemaakt en meegenomen is door Dr. Van Roosmalen uit Ravenstein, die ook op 12 november ontboden is, waarschijnlijk omdat dokter Lüngen even niet werkte vanwege het overlijden van zijn vrouw.
Laatste doodsbriefje dr. Lüngen, 1886
Op 20 januari 1887 vertrekt hij weer uit Lith en vestigt zich opnieuw in Woensel.
Op 20 december 1886 heeft hij zijn laatste briefje geschreven met 'oorzaak onbekend'.
Op 25 augustus 1905 verhuist hij naar Amersfoort. Op 30 juni 1905 vertrekt hij naar Brussel. Op 2 februari 1911 duikt hij op in Amsterdam. Hij blijkt dan van het eiland Wight te komen waar hij bij een zoon heeft gewoond. Op 2 juni gaat hij weer naar Brussel en op 31 juli 1913 blijkt hij volgens een huwelijksakte van een dochter weer in Amsterdam te wonen. Hij is dan ondertussen 86 jaar en praktiseert niet meer. Zijn overlijdensdatum heb ik niet gevonden.
Omschrijving onmiddellijke en middellijke ziekte ,1826
Dokter Lüngen bleef nergens lang. Ik heb al verondersteld dat dit aan zijn (gebrek aan) vakkennis gelegen zou kunnen hebben. Ik meen aanwijzigingen gevonden te hebben die in die richting wijzen.
In dit verband moet ik eerst enige uitleg geven over het volgende. Op de doodsbriefjes (met name op de voordrukken) zien we de aanduidingen: 'onmiddellijke ziekte' en middellijke ziekte'. Dit is een 19e-eeuwse benadering. In een medische publicatie uit 1826 van ene A.P. Wilson Philip kunnen we de volgende omschrijving lezen.
Het komt erop neer dat de onmiddellijke ziekte de onderliggende ziekte is en de middellijke ziekte de symptomen' zijn. Aan de hand van het eerder afgebeelde doodsbriefje van mijn voorvader Josephus de Veer, opgemaakt door dokter Van den Bergh, kan dit geïllustreerd worden.
Voorbeeld onmiddellijke en middellijke ziekte, 1883
Bevelschrift tot uitbetaling aan dr. Lüngen 1886
Josephus leed aan maagkanker en dat leidde tot lichaamszwakte waaraan hij uiteindelijke bezweek. Om een dergelijke diagnose te kunnen maken moest een arts over enige vakkennis beschikken. Welnu, dokter Lüngen geeft er nergens blijk van dit onderscheid te kunnen maken. In het beste geval vermeldt hij symptomen. Over de jaren 1885 en 1886 komt hij 6 keer aanzetten met 'febris continua' (aanhoudende koorts, zie zijn eerste doodsbriefje), of 'diarree' of 'flauwte ten gevolge van zwakte'. Dat laatste lijkt me een doodsoorzaak die men zelfs in de 19e eeuw niet voor serieus heeft gehouden. Maar het kon nog erger: in 1885 schijft bij drie keer en in 1886 (zijn laatste jaar) maar liefst acht keer 'oorzaak onbekend' (zie ook zijn laatste doodsbriefje). Bij geen enkele andere arts ben ik dat in die mate tegengekomen.
In het archief van de gemeente Lith heb ik 3 bewijzen van uitbetalingen aan dokter Lüngen gevonden. Dit is er een van.
Uit dit betalingsbewijs krijg ik de indruk dat Lüngen niet benoemd was als gemeentelijk geneesheer, maar dat hij een los-vast relatie had als gemeentelijk lijkschouwer. Hij kreeg een toelage als geneesheer van f 143,75 per kwartaal, dus f 475 per jaar.
2 .4 .2 Bijzondere briefjes
Een briefje van 13 januari 1884 heeft betrekking op een enigszins onsmakelijke 'geboorte'.
Kind geboren in staat van ontbinding, 1884
Drie sterfgevallen op een dag, 1884
De ongelukkige moeder heette Adriana Lagarde. Ze heeft het wel overleefd, want ze heeft later tenminste nog 3 kinderen gebaard.
Op 20 september 1884 werd dokter Lüngen geconfronteerd met 3 sterfgevallen op een dag, hetgeen uitzonderlijk was in een klein dorp.
Dit is het vierde deel van het artikel over de doodsbriefjes van de gemeente Lith.
