De Erfdijk breekt door!

Door de talloze dijkdoorbraken in het verleden zijn er enkele wielen of doorbraakkolken aan de dijk ontstaan. Nu zijn het prachtige beschutte vijvers, met ieder een heel eigen sfeer.

Bij hoge waterstanden op de Maas stroomde tot vlak voor de tweede wereldoorlog water over een verlaging in de Maasdijk bij Beers de polders in. Er ontstond een overstromingsgebied dat op een aantal plaatsen door dwarsdijken in compartimenten werd verdeeld. Voordat het water van deze “Beersche Maas” over de komgebieden ten noorden van Oss kon uitwaaieren, vond het de Erfdijk op zijn weg. De volgende dwarsdijk is de Groenendijk bij Haren, die een aantal jaren terug in oude luister hersteld is en nu door Natuurmonumenten wordt beheerd.

Na de sluiting van de Beerse Overlaat, had de Erfdijk zijn belangrijke waterstaatskundige functie verloren en werd deze beplant met eikenhakhout. De eiken zijn inmiddels uitgegroeid tot forse knapen van zo’n 60 jaar oud. Ze geven een bijzondere sfeer aan het oude dijkje.

De Erfdijk ligt tussen Herperduin en de uiterwaarden bij Keent. Daarom is dit gebied, samen met de iets ten zuiden ervan lopende Munse Wetering aangewezen als ecologische verbindingszone. Het is voor de dassen, de grootste marterachtige van Nederland, een belangrijke verbindingsroute.

Iets meer richting rivier liggen het Hamelspoel en de Putwielen. Net als de Ossermeer maken de meertjes deel uit van de Hertogswetering en beiden zijn te herkennen als oude rivierbochten (meanders). De Erfdijk en het Hamelspoel zijn niet alleen fraaie gebieden om eens wandelend of met de fiets te bezoeken, maar ook levende herinneringen aan de wordingsgeschiedenis van het hele gebied.

In een document uit 1332 wordt de Erfdijk al genoemd. De naam heeft te maken met de verdeling van gemeenschappelijke grond onder de Herpenaren: bij ieder stukje of erf hoorde een stuk dijk om te onderhouden. Zoals gezegd moest de Erfdijk het dorp Herpen beschermen tegen het Maaswater, dat uit het zuidoosten kwam. Daarginds, in het Land van Cuijk, lagen toen nog niet overal dijken langs de rivier. En bij Beers en Cuijk waren overlaten, zodat het water nog tot in de 20e eeuw vrij spel had. Hoe heftig het er aan toe kon gaan, moge blijken uit het verhaal van 1658.

Op donderdag 14 maart van dat jaar stond er een groep voorname mannen uit het Land van Ravenstein op de Erfdijk: de drost, de advocaat-fiscaal, de scholtis en de rentmeester. Zij waren daar op uitnodiging van de dorpsbestuurders van Herpen. In februari was de dijk doorgebroken en de schade moest worden opgenomen. Als gevolg van een dijkdoorbraak stroomopwaarts van Grave was de Maas het gebied binnengestroomd. Het water had sinds mensenheugenis nog nooit zo hoog gestaan!

De gevolgen waren dan ook desastreus voor de Erfdijk: vijf gaten en evenzovele wielen telde het gezelschap. Het hele dorp was ondergelopen, de akkers en weilanden rondom lagen onder het zand dat afkomstig was van het dijklichaam en de ondergrond. Het zou nog jaren duren, voordat daar weer iets zou gaan groeien. Ook bij de Herpense standerdmolen stond alles blank. Nog een geluk bij een ongeluk: de molen was op het nippertje overeind gebleven. De tijd heelt alle wonden, zegt men wel eens. Dat geldt ook voor het landschap: de wielen van 1658, sporen van woest natuurgeweld, zijn inmiddels lieflijke vijvers.