Net als Veghel heeft Helmond veel van zijn industriële ontwikkeling te danken aan zijn ligging langs de Zuid-Willemsvaart. Weliswaar had men al in 1627 de Aa bevaarbaar gemaakt door het afsnijden van bochten en het aanpassen van sluizen en bruggen, zodat turfpleiten uit Helmond tot Den Bosch konden doorvaren. Maar nog in diezelfde 17e eeuw raakte de Aa toch weer onbevaarbaar.
Helmond, Zuid-Willemsvaart
Helmond 1890
Pas de aanleg van de Zuid-Willemsvaart in 1825 leidde tot een goede verbinding van Helmond met Den Bosch via het water. Het stadsbestuur had daar al op ingespeeld door in 1824 een haven (later de Oude Haven genoemd) aan te laten leggen, die in 1884 weer gedempt werd (nu Havenweg). Het Havenplein heeft nog de vorm van de oude zwaaikom.
De haven was voornamelijk gebruikt voor het aanvoeren van bouwmaterialen en steenkolen. Eind jaren 1870, dus vlak voor de demping, ging er jaarlijks zo’n 25.000 ton aan goederen om. Een eenvoudige houten kraan uit 1828, in 1850 door een groter exemplaar vervangen, was behulpzaam bij het lossen en laden.
Begemann
In 1884 werd de Zuid-Willemsvaart in Helmond verbreed en aan de oostzijde kwam een nieuwe loswal aan de Kanaaldijk Noord-Oost. In 1885 kreeg de rederij van de Gebr. Van den Boom vergunning om ook daar een kraan op wielen in gebruik te nemen. De Helmondse industrie bloeide eind negentiende eeuw, vooral als onderdeel van de textielindustrie: textielververijen, blekerijen en -drukkerijen. Daarnaast kwam de metaalindustrie op, zoals Begemann en de N.V. Nederlandsche Schroefboutenfabriek Van Thiel & Co. Ook de voedingsindustrie groeide met bedrijven als een cacaofabriek, enkele margarinefabrieken en het levensmiddelenbedrijf EDAH.
Containerhaven
De openbare loswal kon uiteindelijk niet meer in de groeiende behoefte aan overslag voorzien. In het zuidelijk industriegebied werd in 1963 een gemeentelijke insteekhaven aangelegd. De oude kade en een spoorhaven werden in hetzelfde jaar gesloten.
De langshaven vanuit de lucht
Dat de Zuid-Willemsvaart door het centrum van Helmond liep, werd van zegen een groeiende ergernis als gevolg van de toenemende scheepvaart, waardoor de bruggen steeds vaker openstonden. In 1993 werd die druk op het centrum ontlast door de omleiding van het kanaal buiten Helmond om. Aan de zuidoostzijde van deze omleiding kwam een langshaven met overslagcentrum.
Op de oostelijke bedrijventerreinen zijn nog twee bedrijven gevestigd die gebruik maken van de binnenhaven: Hendrix UTD b.v. en de Boerenbond Deurne Voeders. Op de oostelijke terreinen kwam de containerterminal Regionaal Overslag Centrum Helmond. Uit financiële overwegingen is de overslag van containers sinds 2007 echter gestaakt. Enkele cijfers:
2005
2006
2007
Overslag in ton
391.000
328.000
265.000
Containers (in TEU*)
9.424
4.300
-
Aantal schepen
825
* TEU (twenty-feet equivalent unit) is de standaardmaat voor zeecontainers. 1 TEU is een container van 20 feet (=6,1 m) lang, 8 feet (=2,44 m) breed en 8 feet 6 inch (=2,59 m) hoog.
De haven was voornamelijk gebruikt voor het aanvoeren van bouwmaterialen en steenkolen. Eind jaren 1870, dus vlak voor de demping, ging er jaarlijks zo’n 25.000 ton aan goederen om. Een eenvoudige houten kraan uit 1828, in 1850 door een groter exemplaar vervangen, was behulpzaam bij het lossen en laden.
