De Rat

Voerlui hadden, net als bomensjouwers, een heel intensief contact met hun paard. Ze werkten immers van de vroege morgen tot de late avond samen. Voor het vervoer van bomen had de bomensjouwer een mallejan.

Dat was een lage wagen, waaronder je vrij gemakkelijk een boom kon hangen. De wagen was heel smal zodat die gemakkelijk in de bossen gebruikt kon worden. En de bomensjouwers waren er door hun jarenlange ervaring heel behendig mee geworden.

Net als de bomensjouwer had de Rat een stevige manier van communiceren met zijn paard, ‘knol' geheten. Het vloeken en sakkeren was niet van de lucht: ‘hij vloekte de hele rozenkrans rond’. Dat was de enige manier, volgens de Rat, om zijn paard te laten luisteren. Knol zou de betekenis van elke vloek kennen.

Als voerman reed de Rat een kar, nog groter dan een ‘hoog kaar’. Aan de stations van Den Bosch en Helvoirt, waar hij voor de Crommertse mulder graan ophaalde dat daar vanuit de Rotterdamse haven met de trein heen getransporteerd was, kenden ze hem als geen ander: ‘’t is de Rat, gift ‘m maor mee wat-ie hebben mot.’ Hard werken kon ie wel, de Rat, maar schrijven niet. Hij was de enige voerman die in Den Bosch bij het ophalen van het graan in plaats van zijn handtekening een kruisje mocht zetten.

Vanaf de molen bezorgde hij enkele malen per week gemalen graan bij de boeren. De mulder had met een letter op de juten zakken aangegeven bij wie de zakken bezorgd moesten worden. Dat kon niet misgaan! De zakken met de O bijvoorbeeld moesten naar Piet de Borssel (die Van den Oetelaar heette), die met een V waren bestemd voor Peer Huppes, die in de Burgerlijke Stand onder de naam Vughts ingeschreven was.

Voor buitenstaanders leek de Rat een ruwe man, maar hij had een blanke pit. Kinderen die met hem mee reden bij het afleveren van de zakken, tracteerde hij door zijn wagen zoveel mogelijk te laten stoppen onder een boom met rijpe kersen of pruimen. Dit leverde hem wel eens de opmerking van de boerin op dat hij zijn kar beter twee meter verder kon zetten: daar hingen er nog veel meer!

Mevrouw Dorien de Jong-Bergmans had nog een aantal aanvullingen op dit verhaal. De Rat was haar grootvader, Marinus Stephanus Bergmans, geboren in Drunen op 26 december 1888 en overleden in Cromvoirt op 25 december 1954. In 1910 trouwde hij in Cromvoirt met Theodora van den Hooven, geboren in de bedstee van deze boerderij op 13 maart 1892 en overleden in Den Bosch op 26 september 1966. Ze woonden in de boerderij, die stond aan de Hoeksestraat 5 en die rond 1850 gebouwd was.

Aart van Bockel stuurde ons de onderstaande recente (2020) foto's van het inmiddels genoveerde huisje. Met zijn complimenten voor de eigenaren. Bovendien een link naar het rapport van een archeologisch onderzoek (2015) naar het perceel met boeiende informatie en meer foto's.