Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Dinther te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grond-eigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeent Dinther ligt vlakbij de Zuid-Willemsvaart, op 3 uur lopen van ’s-Hertogenbosch, de hoofdplaats van de provincie.
Omliggende gemeenten
In het noorden grenst Dinther aan Heesch, in het oosten aan Veghel en Nistelrode. In het zuiden aan Schijndel en in het westen aan Heeswijk.
Rivieren en beken
Er stromen twee rivieren door Dinther, te weten de Lijgraaf en de Aa. Van de Aa is slechts één arm bevaarbaar. Aan deze arm staat ook een water-windkorenmolen. Verder zijn er geen beken van belang in deze gemeente.
Grote en buurtwegen
Door Dinther loopt geen grote weg, er zijn wel drie buurtwegen die goed onderhouden worden. Zelfs in de winter zijn deze zandwegen begaanbaar.
Bodemreliëf
De grond is er vrij vlak.
Vruchtbaarheid van de grond
De vruchtbaarheid van de grond is erg divers; er is zeer slechte grond maar ook, alhoewel in de minderheid, zeer goede grond. De grond wordt goed bebouwd in grote, middelmatige en kleine percelen. Er zijn zowel heidegronden die na ontginning geschikt zouden zijn als bouwland, dennenbos of hakhout, maar ook gronden die voor geen enkele verbetering vatbaar zijn. Er is ruim 10 hectare aan moerasgrond, waarop jong vee kan worden geweid.
Landbouwproducten
De voornaamste landbouwproducten zijn rogge, boekweit, aardappelen en spurrie. Ruim 35 hectaren is met schaarhout, opgaand geboomte en dennenbomen beplant.
Paardenfokkerij en vee
Er worden paarden gefokt voor de landbouw, maar niet genoeg voor de behoefte van de gemeente. Ook de veefokkerij is niet voldoende.
Er zijn 3 vrij grote en 1 kleine schaapskudde. De weilanden worden gedeeltelijk gehooid en gedeeltelijk gebruikt voor het weiden van koeien.
Nijverheid
De voornaamste takken van nijverheid zijn landbouw en de handel in spek en boter.
Gebouwen
De gemeente bestaat uit de hoofdplaats en drie gehuchten, genaamd de Hazelberg, Vorstenbosch en Loosbroek. De hoofdplaats heeft ongeveer 25 huizen die min of meer goed zijn gebouwd, en een Rooms-Katholieke kerk. De drie gehuchten zijn van geringe betekenis en bestaan uit enkele boeren- en arbeiderswoningen. De huizen van de eerste 6 klassen zijn vrij goed gebouwd. De huizen van de overige klassen zijn minder ruim en minder comfortabel ingericht.
Bevolking
Er wonen 1.465 mensen in deze gemeente.
Ongebouwde eigendommen
Bouwlanden
De bouwlanden zijn in 5 klassen verdeeld.
De 1e klasse bestaat uit een goede bruine zandgrond en gedeeltelijk uit zandgronden vermengd met leem. De pootaarde is 4 decimeter diep en is gelegen op een vochtdoorlatende ondergrond.
Er wordt voornamelijk rogge, haver, boekweit en aardappelen verbouwd. Het land van deze klasse blijft niet braak liggen. Geschatte waarde per bunder is ƒ 36,00.
De 2e klasse bestaat ook uit een bruine zandgrond, met een diepte van 3 decimeter, gelegen op een doorgaande ondergrond. Ook hier wordt voornamelijk rogge, haver, boekweit en aardappelen op verbouwd en ook dit land laat men niet braak liggen. Geschatte waarde per bunder is ƒ 28,00.
De 3e klasse bestaat uit een lichte bruine zandgrond, met een diepte van ruim 2,5 decimeter gelegen op een scherpe ondergrond. Er wordt voornamelijk rogge en boekweit op verbouwd en ook deze grond laat men niet braak liggen. Geschatte waarde per bunder is ƒ 20,00.
De 4e klasse bevat lichte grijze zandgrond met een diepte van 2 decimeter gelegen op een schrale grijze ondergrond. Er wordt voornamelijk rogge en spurrie op verbouwd. Geschatte waarde per bunder is ƒ 12,00.
De 5e klasse bestaat uit zandgronden die nog maar kort geleden zijn ontgonnen en die slechts door intensief bemesten tot enige vruchtbaarheid kunnen worden gebracht. Er wordt voornamelijk rogge en spurrie op verbouwd. Geschatte waarde per bunder is ƒ 4,00.
Moestuinen
Deze zijn verdeeld in 2 klassen.
1e klasse: deze klasse bestaat uit met vruchtbomen beplante tuinen, waarin enkele fijne en voor het grootste gedeelte grove groenten voor eigen gebruik worden geteeld. De moestuinen zijn gelegen op gronden van de 1e en 2e klasse bouw- en weiland en op gunstig, in de kom van de gemeente gelegen, terrein. Geschatte waarde per bunder is ƒ 45,00.
2e klasse: deze tuinen zijn gelegen op gronden van de 3e, 4e en 5e klasse bouw- en weiland, waarin alleen grove groenten voor eigen gebruik wordt geteeld. Geschatte waarde per bunder is ƒ 36,00.
Boomgaarden
De boomgaarden in deze gemeente liggen in de nabijheid van de woningen en zijn verdeeld in twee klassen.
De boomgaarden van de 1e klasse zijn gunstig gelegen in de kom van de gemeente. Ze zijn omgeven door heggen en beplant met goed groeiende gewone appel- en perenbomen. Rekening houdend met het bedrag wat deze gronden ook als weiland zouden opbrengen is de opbrengst begroot op die van de tuinen der 1e klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 45,00.
De boomgaarden van de 2e klasse liggen meestal op gronden van de 3e of 4e klasse bouw- en weiland en zijn beplant met slecht groeiende appel- en perenbomen. Geschatte waarde per bunder is ƒ 36,00.
Weilanden
De weilanden zijn in 5 klassen verdeeld:
1e klasse: dit zijn goede bruine zandgronden met een pootaarde van 4 decimeter, gelegen op een vochtdoorlatende ondergrond. Deze klasse levert, door bemesting, redelijk veel en goed gras op.
Geschatte waarde per bunder is ƒ 36,00.
2e klasse: deze klasse bevat ook bruine zandgronden met een diepte van 3 decimeter, gelegen op doorgaande zandgronden. Door veelvuldige bemesting levert deze klasse een goed soort gras op, maar wel minder dan die van de 1e klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 28,00.
3e klasse: dit zijn lichte bruine zandgronden met een diepte van 2,5 decimeter, gelegen op een schrale en enigszins harde ondergrond. Door goede bemesting levert deze klasse een redelijke, maar minder voedende kwaliteit gras op. Geschatte waarde per bunder is ƒ 20,00.
4e klasse: dit zijn grijze zandgronden met een diepte van 1,5 decimeter, rustende op een ondergrond van grijs en vast zand. Ondanks goede bemesting levert deze klasse weinig en met biezen en mos bedekt gras op. Geschatte waarde per bunder is ƒ12,00.
5e klasse: bevat pas ontgonnen heidegronden die door buitengewone bemesting enigszins vruchtbaar kunnen worden gemaakt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 3,00.
Hakhout
De bossen zijn samengesteld uit hak- of schaarhout en verdeeld in 3 klassen.
1e klasse: deze bossen zijn meestal gelegen op gronden van de 3e klasse bouw- en weiland en goed beplant met goed groeiende eiken- en elzenbomen die om de 5 jaar worden gehakt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 16,00.
2e klasse: deze bossen zijn meestal gelegen op gronden van de 4e klasse bouw- en wieland en beplant met redelijk groeiende eiken-, berken- en elzenbomen die ook om de 5 jaar worden gehakt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 8,00.
3e klasse: deze klasse ligt op heidegronden en beplant met slechts enkele, slecht groeiende, eiken-, berken- en elzenbomen die om de 8 – 10 jaar gehakt worden. Geschatte waarde per bunder is ƒ 3,00.
Dennenbossen
Deze bossen zijn verdeeld in 3 klassen:
1e klasse: is samengesteld uit redelijk groeiende dennenbomen, gelegen op gronden die ook voor andere bebouwing zouden kunnen worden gebruikt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 12,00.
2e klasse: deze klasse bevat minder goed groeiende dennenbomen, gelegen op gronden die voor geen andere bebouwing worden gebruikt. Geschatte waarde per bunder is ƒ 6,00.
3e klasse: dit zijn slecht groeiende dennenbomen gelegen op heidevelden. Geschatte waarde per bunder is ƒ 2,00.
Opgaand geboomte
Bestaan uit eiken-, beuken- en andere bomen en zijn verdeeld in 2 klassen:
1e klasse: bevat redelijk groeiende eikenbomen en enkele abelen (wilgen). Deze bomen zijn meestal gelegen aan de zijkant van de openbare weg en worden onregelmatig geveld. Geschatte waarde per bunder is ƒ 8,00.
2e klasse: dit zijn zeer slecht groeiende en onregelmatig geplante berkenbomen, gelegen op zeer schrale zandgrond. Geschatte waarde per bunder is ƒ 4,00.
Wegen
De wegen zijn door particulieren aangelegd en bedoeld om naar hun huizen of weilanden te komen. Ze zijn geschat naar de waarde van de naastgelegen gronden en verdeeld in 3 klassen.
1e klasse: bestaat uit wegen gelegen naast bouw- of weilanden van de 3e klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 20,00.
2e klasse: bestaat uit wegen gelegen naast bouw- of weilanden van de 4e klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 12,00
3e klasse: bestaat uit wegen gelegen naast bouw- of weilanden van de 5e klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 4,00
Heide
De heidegronden zijn verdeeld in 3 klassen.
1e klasse: is samengesteld uit lage broek- of heidegronden waarvan turfplaggen worden gestoken. Ze zijn geschikt voor beweiding van jong vee en vatbaar voor ontginning. Geschatte waarde per bunder is ƒ 1,50.
2e klasse: ook deze klasse bestaat uit broek- of heidegronden die behalve turfplaggen ook strooisel opleveren. Deze gronden zijn minder geschikt voor ontginning. Geschatte waarde per bunder is ƒ 0,50.
3e klasse: dit zijn heidegronden die slechts strooisel voor het vee opleveren en niet geschikt zijn voor ontginning. Geschatte waarde per bunder is ƒ 0,25.
Moerassen
De moerassen in deze gemeente bestaan uit moergronden die enkel een slechte kwaliteit gras opleveren. In droge zomers worden deze gronden gebruikt om jong vee te weiden. De moerassen zijn slechts in 1 klasse verdeeld.
Geschatte waarde per bunder is ƒ 1,00
Water
Het water in deze gemeente is aan de omliggende gronden onttrokken om te dienen als drinkplaats voor het vee en om het veevoer te wassen. Ze zijn slechts in 1 klasse verdeeld.
Geschatte waarde per bunder is ƒ 22,00.
Gebouwde eigendommen
Wind- en waterkorenmolen
Van hout gebouwd met een omgang, gelegen aan een arm van de rivier de Aa. Ze bestaat uit een scheprad, 2 paar stenen en 1 paar wolven die gelijktijdig kunnen werken. Er wordt rogge, tarwe en boekweit gemalen. De molen is vrij goed onderhouden en is gunstig gelegen.
De eigenaar Nicolaas Coppens verhuurt deze molen aan zijn zoon Bartholomeus Coppens.
De huurwaarde is geschat op ƒ 440,00.
Paarden- en wateroliemolen
Dit is een klein houten gebouw, gelegen aan een arm van de rivier de Aa. De molen heeft een scheprad, 1 paar loperstenen en een werkbank.
De eigenaar Nicolaas Coppens heeft deze molen in eigen gebruik. De huurwaarde is geschat op ƒ 60,00.
Brouwerij
Er is in deze gemeente een bierbrouwerij in een klein stenen gebouw, met een roerkuip ter grootte van 10 vaten en 48 kannen. Verder een ketel met een inhoud van 15 vaten en 90 kannen, een geelkuip, een koelbak en een kleine kelder.
Er wordt jaarlijks ongeveer 340 vaten bruin bier gebrouwen, dat in de gemeente zelf wordt geconsumeerd. De huurwaarde is geschat op ƒ 40,00
Roskorenmolen
De roskorenmolen is gevestigd in een klein stenen gebouw met 2 paar kleine stenen. In deze molen wordt koren en boekweit gemalen. De huurwaarde is geschat op ƒ 30,00
Leerlooierijen
In deze gemeente is 1 leerlooierij, gevestigd in een klein stenen gebouw. Er staan 2 looikuipen, 2 laafkuipen en 2 kleine kalkputten. De huurwaarde is geschat op ƒ 20,00
Huizen
De 230 huizen in Dinther worden naar de onderlinge verschillen ingedeeld in 12 klassen. Zij worden over het algemeen door de eigenaren zelf bewoond, of in combinatie met landbouwschuren of andere eigendommen verhuurd. Omdat de verhuring vaak mondeling of onderhands geregeld is, is de bepaling van de grondslag heel onbetrouwbaar. Om die reden is de huurwaarde geschat op basis van verschillen in omvang, constructie, onderhoudstoestand en ligging.
1e klasse: dit is een goed ingericht en goed onderhouden herenhuis en is de enige in deze klasse, kadastraal sectie C1380. Het huis is eigendom van Jan Sprengers. De geschatte huurwaarde is ƒ 120,00.
2e klasse: bestaat ook uit slechts 1 huis. Het is een goed ingerichte herberg in de kom van de gemeente gelegen, kadastraal sectie C872. Het huis is eigendom van Johannis van Schijndel en heeft een huurwaarde van ƒ 75,00
3e klasse: bestaat ook uit slechts 1 huis. Het is vrij goed gebouwd en in de kom van de gemeente gelegen, kadastraal sectie C832. Het huis wordt bewoond door Jan van Bokhoven en heeft een huurwaarde van ƒ 63,00
4e klasse: bestaat uit burgerwoningen, gelegen op zeer goede stand in de kom van de gemeente. In de 4e klasse met huurwaarde ƒ 54,00 vallen in totaal 2 huizen, representatief voor de huizen uit deze klasse is het pand kadastraal sectie C877, eigendom van Hendrica Klerkx.
5e klasse: is samengesteld uit een vrij goed huis gelegen in de kom van de gemeente en uit een vrij goede herberg gelegen in de nabijheid van het dorp. In de 5e klasse met huurwaarde ƒ 45,00 vallen in totaal 2 huizen. Representatief voor de huizen uit deze klasse is het pand van Johannis van Sleeuwen, kadastraal sectie C838.
6e klasse: bevat de voornaamste boerderijen en minder uitgestrekte en comfortabelere burgerwoningen. Representatieve huizen voor de 6e klasse met huurwaarde ƒ 36,00 is het huis van Pieter Klerkx, kadastraal sectie C1299. In de 6e klasse vallen 8 huizen.
7e , 8e en 9e klasse: dit zijn buitenhuizen en huizen van winkeliers in het dorp.
Representatief voor de huizen van de 7e klasse met huurwaarde ƒ 27, 00 is het huis van Johannis van der Eerden, kadastraal sectie C880. In de 7e klasse vallen 19 huizen.
Representatief voor de huizen van de 8e klasse met huurwaarde ƒ 21,00 is het huis van de weduwe Willem Voets, kadastraal sectie C1249. In de 8e klasse vallen 49 huizen.
Representatief voor de huizen van de 9e klasse met huurwaarde ƒ 15,00 is het pand van Jacobus Melotte, kadastraal sectie C876. In de 9e klasse vallen ook 49 huizen.
e en 11e klasse: dit zijn huizen van dagloners en ambachtslieden.
Representatief voor de huizen van de 10e klasse met huurwaarde ƒ 9,00 is het huis van Gielis Jan van Haren, kadastraal sectie C1389. In de 10e klasse vallen 54 huizen.
Het huis van Jan van der Heijden ( kadastraal sectie C1284) is representatief voor de huizen van de 11e klasse met huurwaarde ƒ 6,00 is. In de 11e klasse vallen 25 huizen.
12e klasse: dit zijn hutten van hout en leem, bewoond door zeer arme mensen.
Het huis van Antonie van den Berg(kadastraal sectie B1030) is representatief voor de huizen van de 12e klasse met huurwaarde ƒ 3,00. In de 12e klasse vallen 19 huizen.
Gedaan en gesloten te Dinther op 24 maart 1831
De schatter: (niet ingevuld)
De controleur: P. Schaeffer
(Archief Provinciaal Bestuur 1814-1920, inventarisnummer 4059)
