Ooit kon je dit lied op 6 januari, samen met tientallen andere liedjes overigens, in de vroege avond uit ontelbare kinderkelen horen schallen. 6 Januari is de 13de dag na het begin van Kerstmis. Het laatste van de 12 heiligenfeesten is dan gevierd en de kerstboom wordt weer onttakeld. Nu alleen de feestdag voor de wijzen uit het oosten, oftewel de drie koningen, nog…
Aanvankelijk speelde dit driekoningenfeest zich in de kerken af: Daar werd de komst van de 3 wijzen al in de 11de eeuw op vaak uitbundige wijze uitgebeeld. Toen dat -onder meer door het soms ál te grote enthousiasme- uit de hand ging lopen, verplaatste het gebeuren zich naar buiten. In Den Bosch bijvoorbeeld, werd de legende sinds 1386 buiten nagespeeld door het Onze Lieve Vrouwe Genootschap.
Arme volwassenen
De eerste kinderen die echt zingend rondtrokken waren dan misschien nog wat elitair (priesterstudenten, misdienaars, koorknapen en scholieren), maar het gebruik werd al snel in brede kring, en met name door arme volwassenen, overgenomen. Al dan niet voorzien van muziekinstrumenten zoals de rommelpot, trok men van deur tot deur, in de hoop op die manier wat geld in te zamelen. Jan Steen schilderde zo’n tafereel al rond 1660. Het evenement ontwikkelde zich langzaam tot een gelegenheid waarbij door het gemeentebestuur koek of ander voedsel werd uitgedeeld onder de behoeftigen.
Het bij uitstek Katholieke feest ontspoorde echter nogal eens in drinkgelagen of erger, tot grote ergernis van het meer calvinistische deel van Nederland. Nog in de 17de eeuw ging de overheid daarom alweer tegengas geven: steeds meer elementen van het feest werden verboden. In de Franse tijd, zo rond 1800, werden veel van die verboden weer teruggedraaid en kende het gebruik een opleving. Het werd weer vooral een kinderfeest en tot na de 2de wereldoorlog was het een mooie kans voor armere kinderen om snoep of wat extra zakgeld te scoren.
Bergafwaarts
Toch ging het in de vorige eeuw over het algemeen langzaam bergafwaarts met het Driekoningenzingen. Misschien heel verklaarbaar: De bevolking ontkerkelijkte. De welvaart nam toe en kinderen konden wel op een gemakkelijker wijze aan hun snoep komen. Ouders vinden het bovendien tegenwoordig niet per se meer zo’n prettig idee dat hun kroost in het donker van deur tot deur zwerft….
Mede dankzij enkele vurige pleitbezorgers van de traditie hield het Driekoningenzingen echter redelijk stand in midden-Brabant en dan met name in de regio Tilburg – ’s-Hertogenbosch. In die laatste plaats is de Driekoningenoptocht bijvoorbeeld al vanaf 1924 weer echt een georganiseerd gebeuren en trekt de optocht jaarlijks door de stad.
(lees verder onder de foto)
Toen in januari 1937 Juliana en Bernhard trouwden, vond men dat ook in Tilburg een mooie aanleiding om het Driekoningenzingen van stal te halen. Voor een jury nog wel. Het feest is daarna nooit meer weggeweest, en in 2012 werd het zelfs op de Nationale Inventaris van Immaterieel Cultureel Erfgoed geplaatst. Garanties zijn er niet, maar voorlopig lijkt de traditie gered!
Aanvankelijk speelde dit driekoningenfeest zich in de kerken af: Daar werd de komst van de 3 wijzen al in de 11de eeuw op vaak uitbundige wijze uitgebeeld. Toen dat -onder meer door het soms ál te grote enthousiasme- uit de hand ging lopen, verplaatste het gebeuren zich naar buiten. In Den Bosch bijvoorbeeld, werd de legende sinds 1386 buiten nagespeeld door het Onze Lieve Vrouwe Genootschap.
