In Esch wordt onderscheid gemaakt tussen de hoge of Gasthuisbrug aan de Haarenseweg en de lage of Kasteelsebrug bij Baarschot. In de archieven kom ik voor het eerst in 1381 een vermelding van de bruggen tegen. De namen Neersche Brugge en Overste Brugge ben ik maar een keer tegengekomen in 1438. Rond 1700 worden ze vermeld als zijde: de hoogh en leegh brugge waerover met sterck gespan en sware karren soo van Luijjck, Ceulen als andere plaetsen dagelijcx gereden wert.
Foto's: F. v.d. Langenberg
Op 12 april 1737 verschijnen voor de heer Dompzelaar, secretaris van Esch, acht inwoners die getuigen zijn geweest van een noodlottig ongeval op 28 februari 1737. Een kar geladen met o.a. brood- en kandijsuiker, komende uit ‘s-Hertogenbosch, bespannen met zeven paarden om naar Luijck te voeren, verongelukt bij de lage brug op Baarschot. De voerlui, Martinus van Seummeren en zijn broer Jan, worden die avond getroffen door een zwaar onweer. “De klocke tussen 7 en 8 uuren gecomen zijnde voor of ontrent de lage Brugge leggende over de Dommelstroom alhier tot Esch zij aldaar onder het voorzegde onweeder overvallen zijn met Extra ordinaire duisterheijd van den Hemel, soo dat zij naauwelijcs de paarden voor de kar conden sien, waar door en verders door de vreeselijke stormwind hun de maght benoomen wierde de kar en de paarden meester te zijn, wat een devoiren en moeijten zij hebben aangewend, sulcs hun doenmaals droevigh ongeluck is overkomen”.
Nat broodsuiker
De kar met lading en drie paarden belanden in het water. Het achterste paard overleeft het helaas niet en verdrinkt. De voerlui proberen te redden wat er te redden valt en roepen luid om hulp. Omwonenden schieten te hulp met Lighten en Lantaarns maar door de stormwind waaien die uit en de duisternis belet hen de kar met goederen uit het water te krijgen. Onverrichter zaken keren de omwonenden naar huis terug. De volgende ochtend komen ze wederom naar de plek des onheils en zien dat de tonnen met broodsuiker half in het water liggen. Drie kastjes met kandijsuiker zijn onbeschadigd gebleven. Door de natte broodsuiker over te laden in ketels, kuipen en vaten en het te drogen bij de haarden van de omwonenden proberen ze de schade zoveel mogelijk te beperken. Hoe de schadeafhandeling verlopen is wordt niet vermeld maar uit de getuigenverklaring blijkt wel dat de voerlui er alles aangedaan hebben om dit droevige ongeluk te voorkomen.
Uit deze akte blijkt dat transport naar Luik in 1737 nog over Esch grondgebied plaats vindt. In 1740 lees ik in de regesten van stukken van het dorpsarchief dat “De dorpen Boxtel en Esch, gelgenen aan de grote weg van ’s-Hertogenbosch naar Aken, Luik en Maastricht door het wegspoelen van de bruggen bijna vier maanden afgesneden geweest zijn van alle passage, zodat de ingezetenen, die zich bezighouden met het verhuren van voorspanpaarden, het houden van logement en herberg, lang ringloos zijn geweest."
Vergunning voor verharde weg
Vanwege de slechte staat van wegen naar ’s-Hertogenbosch dreigt het bestuur van het prinsdom Luik in 1740 de verbinding naar de noordelijke Nederlanden vanaf Luyksgestel om te leiden naar Breda. Het stadsbestuur van ’s-Hertogenbosch vraagt dan bij de Raad van State vergunning aan voor een verharde weg via Boxtel naar Best. In 1742 wordt de steenweg van Den Bosch naar Boxtel aangelegd. Esch verloor met de aanleg van deze weg zijn functie als doorgangsroute.
De nieuwe brug die in maart 2021 in gebruik genomen werd, foto Ruud van Nooijen
Tegenwoordig vormen de smalle straten van Esch weer een doorgangsroute voor veel verkeer. Helaas een probleem wat moeilijk op te lossen is en al jaren speelt.
Foto van de oude brug die in 1944 werd opgeblazen door de Duitsers
Informatief verhaal Nettie! Over wegen en bruggen in Brabant valt veel ter vertellen. Je staat er als wandelaar en fietser veelal niet langdurig bij stil maar ook langs de wegen zie je veel historisch materiaal zoals mijlpalen, grensstenen en natuurlijk kapelletjes. Voor de liefhebbers: Auke van der Woud heeft recent een zeer lezenswaardig boek hierover geschreven met de titel “De Nederlanden. Het lege land 1800-1850. Na lezing ben ik anders gaan kijken naar ons wegen- en spoorstelsel..
Marilou Nillesen
bhiczei op 5 oktober 2022 om 11:44
Bedankt voor je reactie, Aart, en voor de tip van dit boek. Aanrader dus ;)
Uit deze akte blijkt dat transport naar Luik in 1737 nog over Esch grondgebied plaats vindt. In 1740 lees ik in de regesten van stukken van het dorpsarchief dat “De dorpen Boxtel en Esch, gelgenen aan de grote weg van ’s-Hertogenbosch naar Aken, Luik en Maastricht door het wegspoelen van de bruggen bijna vier maanden afgesneden geweest zijn van alle passage, zodat de ingezetenen, die zich bezighouden met het verhuren van voorspanpaarden, het houden van logement en herberg, lang ringloos zijn geweest."
Vanwege de slechte staat van wegen naar ’s-Hertogenbosch dreigt het bestuur van het prinsdom Luik in 1740 de verbinding naar de noordelijke Nederlanden vanaf Luyksgestel om te leiden naar Breda. Het stadsbestuur van ’s-Hertogenbosch vraagt dan bij de Raad van State vergunning aan voor een verharde weg via Boxtel naar Best. In 1742 wordt de steenweg van Den Bosch naar Boxtel aangelegd. Esch verloor met de aanleg van deze weg zijn functie als doorgangsroute.
