Onlangs ontdekte ik afbeeldingen en de geschiedenis van de voormalige CTM Zuivelfabriek in Tilburg waarvan het gebouw, met de monumentale voorgevel, behouden bleef. Een eerder bezoek gaf een bijzondere ervaring!
In 1913 werd in opdracht van de boerencoöperatie in Tilburg een melkfabriek met melksalon en directeurswoning ontworpen door architect Sjef Donders en kerkelijk ingezegend. Het is een van de best bewaarde Jugendstil-bedrijfspanden in Nederland.
De voorgevel van roomkleurige verblendsteen met rode voegen, versierd met natuursteen decoraties. In het midden boven een tegeltableau met de volledige naam van het bedrijf. Het beeldmerk zoals van de NCB, met de 3-scharige ploeg. De directiewoning springt naar voren en is bekroond met een torentje en een tentdak. De dakrand begrensd door een open gemetselde balustrade. Alle bovenlichten hebben glas-in-lood ramen, sommigen ramen met motieven uit het C.T.M. wapen.
In 1976 werd het bedrijf onderdeel van het Campina-concern. En 1980 werd de laatste melk symbolisch in ontvangst genomen een jaar later werd de fabriek gesloten. De directiewoning is nu particulier bewoond, de vroegere melksalon is een glasatelier.
Als leerling werkzaam bij Gebroeders Munsters Constructiebedrijf in Erp werd ik regelmatig mee op karwei gestuurd; daar steekt men de meeste kennis op! Zo ook in november 1954 met chauffeur Piet van Sas (of Passage) naar Melkproductenfabriek CTM in Tilburg voor het bezorgen van een gerepareerd koelaggregaat.
Na het uitladen werd de vraag voorgelegd hoe de lekkageproef uitgevoerd was. We antwoordden allebei volmondig, natuurlijk met water! Dat was tegen het zere been, de strekking was met gebruik van ammoniak, en de test werd herhaald met de vereiste vloeistof. De uitslag was positief. Ik kreeg opdracht de ontkoppelde slang in het waslokaal even door te spoelen.
Alvorens ik dat deed nam ik een geurproef, dat moment vergeet ik nooit meer! Ik snoof onverdunde ammoniak op en kon even geen adem halen. Je bent jong en moet nog veel leren! (Wikipedia: Ammoniak is een kleurloos, giftig en brandbaar gas met een karakteristieke, sterk prikkelende geur. (...) Ook wordt ammoniak gebruikt als koelmiddel in (grotere) koelinstallaties. (...) Ook is ammoniakgas een belangrijk halffabricaat voor de productie van kunstmest).
Thuisgekomen in Uden werd bij de tegenover gelegen, vernieuwde en vandaag geopende Zuivelfabriek door Harmonie de Eendracht een serenade gebracht. Hier was niets monumentaals, op de voorgevel ontbrak zelfs St. Henricus, de beschermheilige, maar hij was ‘versierd’ met een stalen transportbaan. En stoom werd nog steeds gebruikt, daarvoor werd zelfs de fabrieksschoorsteen enkele tientallen meters verder opgebouwd.
Te leveren melkkannen werden op de aangedreven ketting van de stalenbaan geplaatst, gefabriceerd door een bekende Veghelse fabriek. Deze werd binnen twee jaar door firma Munsters omgebouwd voor gebruik van een normale scheepsketting.
Ik bezocht voor mijn werk zuivel- en broodfabrieken, zoals Nutricia Cuijk en Zoetermeer, Jacky Bergeijk, De Mortel, Haarlem en Apeldoorn.
Onlangs bezocht ik de locatie van CTM in Tilburg; ook bekoorde mij het tegenover gelegen Wilhelminapark met ontwerp van Springer, aangelegd op een eeuwenoude Kempische driehoek. Hoe ouder je wordt, hoe meer de kunst gaat boeien. Een week eerder de sneeuwschans in Veghel bij temperaturen ónder nul, vandaag wederom zonovergoten en met twintig graden bóven nul!
