Ze rijden in opvallende witte Citroëns en zien er bijzonder goed uit. Maar hun plannen zijn minder mooi: vier mannen plegen op 15 oktober 1965 een brute bankoverval in Tilburg. Die gaat de boeken in als de eerste 'echte' bankoverval van Nederland, mede door het gebruik van stenguns én door het gigantische bedrag dat wordt gestolen, ruim 900.000 gulden.
Voor de overval moeten we terug naar een andere samenleving die – uitzonderingen daargelaten – wordt gekenmerkt door een ongekende braafheid, in combinatie met een omvangrijke naïviteit. Als er in dat najaar van 1965 twee grote auto’s langzaam door het Tilburgse centrum rijden, dan roept dat niet direct achterdocht op. De knappe automobilisten kunnen wel rekenen op bewonderende blikken van winkelende jongedames. Pas als de casanova’s bij de Amro-bank binnenstappen en er vervolgens schoten klinken, wordt het tafereel erg verdacht, en volgt verbijstering omdat ‘die knappe gasten’ keiharde criminelen blijken te zijn.
Want de heren – twee Belgen en twee Fransozen – gaan hardhandig te werk bij de overal. Eén van hen springt op de balie en bedreigt het personeel. De bankmedewerkers worden in een hoek gedreven en onder schot gehouden. In minder dan tien minuten weten de bandieten hun slag te slaan; nog geen kwartier later rijden ze de Belgische grens over.
Stenguns
Het blijft overigens lastig te achterhalen wat nu precies dé eerste bankoverval in Nederland is geweest. Maar een dergelijke brute gewapende overval met stenguns en een enorm grote buit leidt ertoe dat die twijfelachtige eer naar Tilburg gaat. Hoe nieuw en onbekend die gewelddadige overvaltechniek is, blijkt ook uit wat er gebeurt ná de beroving. Terwijl de recherche haar onderzoek wil starten, komen topmensen van politie en de bank om een rondgang door het gebouw te maken – ontsteld dat dit hier, in Tilburg, plaats heeft kunnen vinden. Geen handige zet want sporen van de overvallers gaan hierbij verloren, het belemmert het onderzoek. Maar een jaar later loopt de ‘Citroënbende’ - zoals deze club al snel wordt genoemd – in Frankrijk alsnog tegen de lamp.
De opvallende overval in Tilburg zorgt ervoor dat mensen die bij de bank werken voortaan extra alert zijn, vooral op vrijdag. Dat is de dag waarop het meeste geld in contanten aanwezig is. Ook het bankpersoneel zelf krijgt op deze dag haar loon uitbetaald, netjes verpakt in bruine papieren zakjes. De gebeurtenis leidt ertoe dat steeds meer wordt nagedacht over beveiliging van banken. Er komen verschillende opsporingsmethoden voorbij, variërend van valkuilen voor de balie, tot radio-actief poeder spuiten op de kleding van de overvallers tot een systeem dat automatisch afgaat als mensen in een bank hun handen omhoog steken. Maar dat blijkt niet bestand tegen jarige collega’s waarbij anderen - ‘hiep hiep hoera’ - hun handen in de lucht steken.
Zeldzaam
Steeds vaker valt de keus op stil alarm. En zelfs dat zorgt soms tot grote verwarring. In Groningen is de balie onbemand en de klant – in de veronderstelling dat de bankmedewerker gewoon even van zijn plaats is – zoekt en vindt een knop waar hij dan maar op drukt. In plaats van de bankmedewerker staan er in no time zes politieauto’s voor de deur. Het schrikt criminelen wel af. Deze en andere, steeds verdergaande maatregelen zorgen voor een daling van het aantal overvallen. Rond 1990 zijn dat er nog 570 per jaar, in 2010 wordt nog net de honderd bereikt. Inmiddels noemt de Nederlandse Vereniging van Banken een traditionele bankoverval een ‘zeldzaamheid’.
