Groeningen: geen gehucht en geen dorp

Zo blijkt dat ter plaatse van Groeningen ook al in de Frankische tijd, dat is tussen 300 en 600 na Christus, een kleine nederzetting is geweest die bestond uit enkele, bij elkaar staande boerderijen met vruchtbare hooi- en weilanden in de buurt. Deze boerderijen lagen in een brede driehoek ten opzichte van elkaar met daarbinnen een grote drink- en bluswaterpoel. Deze “binnenplaats” werd ook gebruikt voor de bouw van grote schuren, die de bewoners in noodsituaties beschutting moesten bieden voor zichzelf en hun vee. 

De naam

De naam Groeningen is verwant aan de plaatsnaam Groningen. Het eerste deel van deze naam is ontleend aan het oudgermaanse woord “groni”, dat groen betekent. Het element “ingen” aan het eind van de naam zou duiden op primaire vestigingen uit de Frankische tijd. Het heeft dezelfde betekenis als soortgelijke achtervoegsels als “heim” en “huisen”. De naam Groeningen betekent dus “vestiging temidden van het groen” (de graslanden in het Maasdal).

Oudste vermelding

Groeningen wordt voor het eerst in de schriftelijke bronnen genoemd in 1494, mogelijk ook het oprichtingsjaar van het Sint Anthonius- en Sint Nicolaasgilde.

Middelen van bestaan

Groeningen telde omstreeks 1850 ca. 440 inwoners. Dat zijn er tegenwoordig iets minder: ongeveer 400 inwoners. De middelen van bestaan zijn in de loop der tijd veranderd. Vonden tot voor enkele decennia geleden de meeste inwoners nog een bestaan in de landbouw, nu is het grootste gedeelte van de bevolking werkzaam in de industrie of in de dienstverlening. Velen werken bovendien niet eens meer in de buurt of in het dorp.

Groeningen heeft nooit een eigen parochie gehad, in tegenstelling tot andere voormalige buurtschappen en latere dorpen zoals Oploo, Vortum-Mullem en Ledeacker. Daardoor is er ook nooit een Groenings kerk- en dorpsbestuur gekomen. Officieel is Groeningen dus nooit een echt dorp geworden, terwijl het daar op zich groot genoeg voor was. Op een bepaalde manier maakt dat Groeningen wel uniek. Wel had Groeningen een kapel, die heel lang door kapelmeesters namens het gilde is beheerd. Hun invloed op het kerkelijk leven en met name op de kapel was veel groter dan elders in Brabant. Ook daarin is Groeningen bijzonder.

En al is Groeningen dan nooit een dorp geworden, een eigen volkslied heeft men wel!

Verdwenen kasteel

De naam van de huidige T-boerderij De Voortse hof aan de Voortweg 19 herinnert aan kasteel de Voirt dat vanaf de zestiende eeuw tot het begin van de 19e eeuw westelijk van Groeningen heeft gestaan. De Voirt was het stamkasteel van de adellijke familie Van de Voirt. Het kasteel was oorspronkelijk omgeven door een gracht en wallen. Bij het kasteel hoorden een aantal bijgebouwen, zoals de Spycker of 's-Hertogentoren. De Spycker was een jacht- en opslaghuis van de Hertog van Brabant. Aan het einde van de 18e eeuw, toen het kasteel al een tijdje leeg stond, raakte het gebouw in verval en begin 19e eeuw werd De Voirt afgebroken. Alles wat ooit tot de Voirt behoorde is inmiddels verdwenen. De Voortse hof is dan ook van na die tijd. De boerderij is namelijk in 1837 gebouwd op de plaats van de vroegere boerderij de Laerse hof.