Hamer en Spijker

Hij hield niet van de klauwhamer, die zijn knecht Cor Kempkens introduceerde, want bij het verwijderen van een spijker trok je die krom. Dus daarvoor gebruikte hij liever de nijptang.

De bovenzijde van de klauwhamer was gebogen om met een hefboombeweging de spijker uit het hout te trekken. In mijn verhaal Spoorrail als aambeeld schreef ik al over het richten van de massale hoeveelheid kromme spijkers.

De hamer werd opgeborgen achter de lederen buikriem of in de zak van de bruinkleurige timmermansoverall ter hoogte van de broekspijp, naast die voor de duimstok. Vader droeg een vest en een manchester broek als werkkleding, in de broekzak stak dus de duimstok en het timmermanspotlood was achter zijn rechteroor gestoken. Had hij het koud, dan warmde hij zich eerst op door meerdere malen zijn armen zwaaiend om zijn lichaam te slaan.

Bij een stevig karwei buiten voor het Werkhuis, zoals het spijkeren met 5- of 6-duimers in eikenhout, dan werden die eerst in de pizerik gestoken (de Pizerik is een vleesklomp van het mannelijk varken). Voor een stevige greep om de hamersteel spuwde Vader eerst in zijn handen, de spuug was vermengd met het sap van de pruimtabak. Hierna volgde de hamerslagen, het geluid galmde nog vele malen als een echo heen en weer over het buurtschap van de Maasstraat in Uden, een geluid waar ik van genoot.

In het Werkhuis stond naast de werkbank de groen geschilderde spijkerbak met vijftien vakken, gevuld met het benodigde assortiment, de maten waren er met krijt op geschreven. Een timmerman ergert zich wanneer een leerling “poststempels” slaat met een klauwhamer. Zo’n “stempel” ontstaat als een spijker te ver in het hout geslagen wordt, waarna er een deuk van de hamer achterblijft. De veroorzaker probeerde dat te verbergen door het hout ter plaatse vochtig te maken. Om een poststempel te voorkomen werd de drevel gebruikt.

Het leeggeraakte klompenrek van het woonhuis kreeg een nieuwe bestemming in het Werkhuis: de voorraad geelgroene spijkerzakken werd er in opgeborgen. Na de komst van de kruisschroef, Torx en het nietapparaat werden de restanten van spijkers naar de Congo gestuurd, het missieland waar mijn andere broers ze nog konden gebruiken.

De klauwhamer is geschiedenis: enkele jaren geleden zag ik in de hal van een horecagelegenheid een staande kapstok, gemaakt van verzamelde klauwhamers. De klauwhamer, de spijkers en de nijptang hebben plaatsgemaakt voor de accuboormachine en in plaats van het klinkende hamergetik hoor je nu het irriterende geluid van een miauwende kat.

In 2003 werd mijn oudste broer, timmerman, 75 jaar. Van enkele 5” (duimers) maakte ik het getal 75. Na eeuwen is de vertrouwde spijker vervangen door hechtmateriaal dat efficiënter werkt.