Heeswijk in 1832

Daarbij werd de eigenaar vastgesteld en de waarde van het perceel geschat. Van deze gegevens werden registers aangelegd en ten slotte ook kaarten vervaardigd./p>

Toen de Fransen moesten vertrekken, was het karwei nog lang niet geklaard. In Heeswijk bijvoorbeeld kwamen de landmeters pas in 1829. In 1832 kreeg het kadaster een wettelijke status en kreeg het in grote lijnen de taken toebedeeld die het tegenwoordig nog steeds heeft.

In dit artikel wordt aan de hand van kadastrale gegevens uit 1832 op een rijtje gezet hoe Heeswijk er toen uitzag. Dit waren de eerste officiële kadastrale gegevens van Heeswijk. Ik kreeg ze van Jan van der Leest.

Het gebruik van de grond

Eenderde deel van het oppervlak van Heeswijk (33,4 %, bijna 500 hectare) bestond uit onontgonnen heidevelden. Ruim 320 hectare daarvan was eigendom van de gemeente Heeswijk. In totaal waren dat 78 percelen, waarvan sommige nogal groot. Zo bezat de gemeente een perceel hei van ruim 127 hectare. Veel percelen waren gelegen in de Zandkant, Het Broek, de Bleken en Rukven. Het grootste deel had echter een aparte naam en heette de Heide van Heeswijk (De Hezukse hej).

Ongeveer tweederde deel (59,1 %, bijna 875 hectare) was in gebruik als weiland, bouwland en hooiland. Dat waren over het algemeen kleine percelen (gemiddeld iets meer dan 4.600 m2). Het grootste perceel bouwland was eigendom van Willem van de Voort en bijna 5 hectare groot. Philip Jan van der Heijden (een rentenier uit Vught) bezat een hooiland van bijna 10 hectare.

De weilanden waren wat anders verdeeld. Zo bezat de gemeente Heeswijk 3 grote percelen weiland van resp. 51, 19 en 12 hectare. Het grootste weiland in particulier bezit was 8,5 hectare groot, eigendom van J.C. Marggraff uit Den Bosch.

Als je de grote percelen aftrekt van het geheel, moet je concluderen dat de gemiddelde Heeswijkse boer het moest doen met een gemiddelde perceelsoppervlakte van minder dan 4.000 m2.

Het aandeel bos was nog geen 5 %, minder dan 70 hectare. Het eigendom ervan was verdeeld. Alleen de gemeente Heeswijk en J.C. Marggraff bezaten een perceel hakhout van meer dan 4 hectare. Voor de rest was het waarschijnlijk hout voor eigen gerief: veel kleine perceeltjes, verdeeld over het hele gebied.

De eigenaars van de grond

Was er in 1832 nog sprake van grootgrondbezitters? Nee! De enige die beschikte over veel grond en grote percelen was de gemeente. In totaal 38,8% van de grond was eigendom van de gemeente Heeswijk.

Daarna kwam er een groep van zes eigenaren, die meer dan 20 ha grond bezaten.

Samen hadden zij 17,8% van het land in hun bezit. Van deze zes was Het Kasteel (de erfgenamen van jonker Speelman) de grootste grondeigenaar. Met ruim 103 ha beschikte het Kasteel over ongeveer 7% van de grond.

Zij werden op de voet gevolgd door de familie van den Brand met ruim 75 ha. De andere Heeswijkenaar was Willem van de Voort. Marggraff en van Galen waren twee investeerders uit Den Bosch.

Vijftien grondeigenaren beschikten over meer dan 10 ha grond. Dat waren voornamelijk Heeswijkse en Dintherse boeren. Deze twaalf Heeswijkenaren waren zo’n beetje de grote boeren in het dorp.

32 personen waren eigenaar van tussen de 5 en 10 ha grond. Samen bezaten zij bijna 224 ha oftewel ruim 15% van de grond. Op acht na kwamen ze uit Heeswijk. 85 personen waren eigenaar van tussen de 1 en 5 ha. Zij bezaten samen ruim 196 ha, ruim 13%. 26 van hen kwamen niet uit Heeswijk zelf, maar vrijwel iedereen kwam wel uit de buurt (Dinther, Schijndel). Een enkeling kwam van verder weg.

Ten slotte waren er nog 80 eigenaren van een stukje grond van minder dan één ha. Samen bezaten zij ruim 34 ha, 2,3% van het totaal.