Oordeel zelf: tussen 1825 en 1831 trok er onder verantwoordelijkheid van de Gouverneur een flink aantal taxateurs of schatters door de hele provincie om alle gebouwde en ongebouwde eigendommen van een waardering te voorzien ten behoeve van de nieuwe grondbelasting die de regering wilde gaan instellen. Het vaststellen van de belastbare opbrengst was logischerwijze een van de meest heikele onderdelen van het hele kadaster- en belastingplan.
De taxateurs begonnen met het maken van een beschrijving van iedere gemeente. Zie hier wat ze over Helvoirt te melden hadden in hun Tabel van klassificatie der grondeigendommen.
Algemeen
Ligging
De gemeente Helvoirt ligt aan de grote weg Den Bosch-Breda en anderhalf uur lopen van de stad Den Bosch.
Aangrenzende gemeenten
De gemeente grenst ten noorden aan Vlijmen, ten oosten aan Cromvoirt en Vught, ten zuiden aan Haaren en ten westen aan Udenhout en Drunen.
Rivieren en beken
Er stromen geen rivieren door Helvoirt. De aanwezige beken dienen alleen voor de afvoer van het overtollige water.
Wegen
De grote weg van Den Bosch naar Breda loopt in het zuiden van Helvoirt van oostelijke naar zuidwestelijke richting. Er zijn vijf buurtwegen, die in een goede staat van onderhoud verkeren.
Bodemreliëf
Het bebouwde gedeelte is over het algemeen vrij gelijkmatig. In de heide richting Drunen treft men vrij hoge heuvels of duinen aan. De heidegronden beslaan ongeveer de helft van het gemeenteoppervlak.
Vruchtbaarheid van de grond
De kwaliteit van de grond is middelmatig maar wordt goed in cultuur gebracht in voornamelijk middelbare en kleine percelen. Sommige heidegronden komen voor ontginning in aanmerking, andere niet vanwege de slechte kwaliteit en de afgelegen ligging. De moerassen die tegen Vught aanliggen, leveren een beetje riet, strooisel en turf op.
Landbouwproducten
De belangrijkste landbouwproducten zijn rogge, boekweit, haver, klaver, aardappelen en spurrie. Voor eigen gebruik teelt de boer ook een beetje vlas, koolzaad en groenten. Ruim 5% van het gemeenteoppervlak bestaat uit schaarhout en opgaand geboomte.
Veeteelt
De paarden, die hier door de boer gefokt worden, zijn alleen voor eigen gebruik. Het aantal is niet voldoende voor gebruik in de landbouw. Verschillende boeren maken daarom gebruik van ossen in de landbouw. Hoornvee wordt er ruim voldoende gefokt. Er zijn drie schaapskuddes binnen de gemeente, de grootste bestaat uit 40 en de kleinste uit 20 schapen.
Nijverheid
De belangrijkste tak van nijverheid voor de inwoners is de landbouw. De enige vorm van handel bestaat uit de verkoop van landbouwproducten en in beperkte mate van hoornvee, boter, eieren en andere producten.
Gebouwen
De gemeente bestaat uit de dorpskom, gelegen aan de grote weg van Den Bosch naar Breda. Daarin staan 32 huizen van goede en minder goede kwaliteit. De overige huizen liggen enigszins van de dorpskom verwijderd. Het fraaie kasteel Zwijnsbergen is modern ingericht en omgeven door fraai aangelegde tuinen. Dit kasteel is bepalend voor de 1e buitenklasse.
In de 2e en 3e klasse vallen goed gebouwde landhuizen met een aangename ligging, die geschikt zijn als zomer- en winterverblijf. In de 4e en 5e klasse vallen ruime panden van herbergiers en logementhouders, gelegen aan de grote weg Den Bosch-Breda en in goede staat van onderhoud.
De woningen van de eerste vier klassen van het gewone tarief zijn vrij groot, goed gebouwd en over het algemeen op een goede locatie. De overige woningen zijn minder ruim en comfortabel, van een slechtere bouwkwaliteit en verder weg gelegen naarmate de klasse daalt.
Bevolking
De totale bevolking van de gemeente bestaat uit 1.310 inwoners.
Ongebouwde eigendommen
Landbouwgronden
Deze zijn verdeeld in vijf klassen naar de volgende maatstaven:
De 1e klasse bestaat uit goede bruine zandgrond met een humuslaag van 5 à 6 decimeter of goede grijze zandgrond met een laag groeiaarde van 3 à 4 decimeter. De grond is ook geschikt voor de teelt van alle fruitsoorten die in de gemeente gangbaar zijn. De geschatte waarde per bunder is ƒ 32,-.
De 2e klasse is bruine zandgrond met een laag groeiaarde van 4 decimeter of lichtgrijze zandgrond met een laag groeiaarde van 4 à 5 decimeter. De grond is ook geschikt voor de teelt van fruitsoorten die in de gemeente gangbaar zijn. De geschatte waarde per bunder is ƒ 24,-.
3e klasse: donkergrijze zandgrond met een laag groeiaarde van 3 à 4 decimeter die door de lage ligging het meest geschikt is voor de teelt van zomerfruit of grijze zandgrond met een laag groeiaarde van 3 à 4 decimeter die door de hogere ligging vooral geschikt is voor het telen van rogge en boekweit. De geschatte waarde per bunder is ƒ 18,-.
4e klasse: lichtgrijze zandgrond met een laag groeiaarde van 3 decimeter. Deze gronden hebben een sterke bemesting nodig, zijn voor het merendeel hoog gelegen en daarom vooral geschikt voor het telen van rogge en boekweit. De geschatte waarde per bunder is ƒ 12,-.
5e klasse: hele schrale zandgronden van weinig waarde die een paar jaar geleden uit de hei zijn ontgonnen. Alleen door hele sterke bemesting kunnen deze enigszins vruchtbaar worden gemaakt. De geschatte waarde per bunder is ƒ 4,-.
Pleziertuinen
Die van de 1e klasse liggen bij de buitenplaatsen en omdat deze alleen voor recreatie zijn aangelegd, geldt dezelfde waarde als van landbouwgrond eerste klasse. De geschatte waarde is ƒ 32,-.
Moestuinen
De moestuinen worden in twee klassen verdeeld.
1e klasse: tuinen die op goede gronden zijn aangelegd, beplant met fruitbomen of waarop groenten geteeld worden. Er moet rekening mee worden gehouden dat het voordeel dat de fruitbomen opleveren, 1/3 hoger per bunder hoger wordt geschat dan landbouwgrond eerste klasse. De geschatte waarde per bunder is ƒ 42,-.
2e klasse: tuinen die op minder vruchtbare grond dan die van de 1e klasse gelegen zijn, waarop alleen grove groenten voor eigen gebruik van de boer worden geteeld. Mits de opbrengst niet groter is dan die van landbouwgrond wordt de waarde per bunder geschat op ƒ 32,-.
Boomgaarden
Deze boomgaarden liggen bij de woningen en worden verdeeld in twee klassen.
De 1e klasse zijn goede gronden zoals landbouwgrond van de eerste en tweede klasse. Ze zijn volgens een vast patroon beplant met snel groeiende appel-, peren- en andere fruitbomen. De grond is begroeid met gras. Uitgaande van een dubbele opbrengst is de waarde een derde hoger dan van landbouwgrond eerste klasse. De geschatte waarde per bunder is ƒ 42,- .
2e klasse: grond van deze boomgaarden is van een mindere kwaliteit. Deze boomgaarden zijn onregelmatig beplant, de fruitbomen groeien veel langzamer en op de grond groeit gras. In vergelijking tot de eerste klasse en gezien de veel mindere opbrengst wordt voor deze boomgaarden de waarde voor landbouwgrond eerste klasse gehanteerd. De geschatte waarde per bunder is ƒ 32,-.
Weilanden
Omdat de weilanden over het algemeen dezelfde ondergrond hebben als de landbouwgronden en vaak afwisselend als bouw- en weiland worden bewerkt, zijn deze soort van eigendommen ook in vijf klassen verdeeld en is daaraan dezelfde waarde toegekend als aan landbouwgronden.
1e klasse: donkergrijze zandgronden met een laag groeiaarde van 4 decimeter en gelegen op venige of zandige ondergrond. De opbrengst van gras is overvloedig en van een goede kwaliteit. De geschatte waarde per bunder is ƒ 32,-.
2e klasse: over het algemeen donkergrijze zandgronden met een laag groeiaarde van 4 decimeter en meestal gelegen op leemachtige zandgronden. De opbrengst van het gras heeft een goede kwaliteit maar is niet zo overvloedig als bij de eerste klasse. Geschatte waarde per bunder is ƒ 24,-.
3e klasse: schrale zandgronden met een laag groeiaarde van 3 decimeter op een vochtdoorlatende ondergrond van geel zand. De opbrengst van gras is minder in kwatiteit en kwaliteit dan die van de vorige klasse ondanks de noodzaak tot bemesting. De geschatte waarde per bunder is ƒ 18,-.
4e klasse: schrale zandgronden met een laag groeiaarde van 3 decimeter op een vochtdoorlatende ondergrond van geel zand. Ondanks sterke bemesting leveren deze weilanden slechter en minder gras op dan de vorige klasse. De geschatte waarde per bunder is ƒ 12,-.
5e klasse: weilanden van weinig betekenis, meestal pas geleden ontgonnen. Ondanks sterke bemesting leveren deze weilanden slecht en weinig gras of strooisel als ondergrond voor het vee op. De geschatte waarde per bunder is ƒ 4,-.
Bossen
De bossen bestaan uit schaarbossen (waarvan enkele met opgaand geboomte), dennenbossen en opgaand geboomte. De schaarbossen zijn verdeeld in 4 klassen:
De 1e klasse bestaat voor het grootste deel uit goed en weelderig groeiend elzenhout. De ondergrond is een leemachtige zandgrond, die volledig voor beplanting geschikt is. Om de vijf jaar worden deze bomen gehakt. De geschatte waarde per bunder is ƒ 22,-.
Gronden van de 2e klasse liggen ook op een leemachtige grond en zijn beplant met elzenhout, maar ook met enkele berken en andere struiken. De houtgroei is goed, maar niet zo weelderig als bij de vorige klasse. Om de vijf jaar worden deze bomen gehakt. De geschatte waarde per bunder is ƒ 14,-.
3e klasse: slecht groeiende gronden waarop her en der elzen, berken, eiken en andere struiken geplant zijn. Het hout groeit veel trager dan bij de vorige klasse en wordt om de 5 of 6 jaar gehakt. De geschatte waarde per bunder in vergelijking tot de vorige klasse is ƒ 8,-.
4e klasse: heidegronden met eiken en andere houtsoorten lukraak door elkaar. De houtgroei is heel traag en deze bomen worden om de 8 à 9 jaar gehakt en leveren bijna niets op. Geschatte waarde per bunder vanwege de geringe opbrengst is ƒ 3,-.
De dennenbossen zijn verdeeld in 3 klassen:
1e klasse: een regelmatig beplant en over het algemeen vrij goed groeiend dennenbos, gelegen op grond die gelijk is aan landbouwgrond van de vierde en vijfde klasse. De geschatte waarde per bunder is ƒ 12,-.
2e klasse: heidegronden, die in rijen beplant zijn met redelijk groeiende dennen. De geschatte waarde per bunder is ƒ 6,-.
3e klasse: heidegronden, die verspreid door elkaar met enige heel traag groeiende dennen beplant zijn. Geschatte waarde per bunder is ƒ 2,-.
Het opgaand geboomte kent ook drie klassen:
1e klasse: mooie en weelderig groeiende eikenbomen, meestal met daaronder meer of minder groeiend schaarhout. De grond verschilt bijna niet van hakhout 1e klasse. Daarom is de geschatte waarde ook ƒ 22,-
2e klasse: eikenbomen die trager groeien dan die in de vorige klasse. De grond is ook voor beplanting geschikt en meestal onder de bomen met schaarhout begroeid. In vergelijking met de vorige klasse is de geschatte waarde per bunder ƒ 14,-.
3e klasse: voornamelijk traag groeiende berkenbomen op de heide of op nooit in cultuur gebrachte gronden. De geschatte waarde per bunder vanwege de geringe opbrengst is ƒ 3,-.
Vijvers
Deze zijn alleen voor recreatie aangelegd, zonder enig economisch oogmerk. Men kent hieraan dezelfde waarde toe als aan landbouwgrond 1e klasse, namelijk ƒ 32,-.
Recreatiebos
Voornamelijk elzenbossen met opgaand geboomte en voorzien van slingerende paden. Omdat deze alleen voor recreatiedoeleinden aan de landbouw zijn onttrokken, kent men hieraan dezelfde waarde toe als aan landbouwgrond van de 1e klasse, namelijk ƒ 32,-.
Particuliere wegen of uitwegen
Ingevolge de voorschriften kent men hieraan dezelfde waarde toe als aan de daaromheen liggende landerijen. De geschatte waarde is voor:
1e klasse ƒ 22,-; de 2e klasse ƒ 16,-; de 3e klasse ƒ 10,- en de 4e klasse ƒ 4,-.
Heide
De heiden worden verdeeld in twee klassen:
1e klasse: heidegronden die vanwege de kwaliteit van de grond en de vlakke en goede ligging geschikt zijn voor ontginning. De geschatte waarde per bunder is ƒ 1,-.
2e klasse: schrale, ver weg gelegen en niet vlakke heidegronden, die niet geschikt zijn voor ontginning en niets opleveren. De geschatte waarde volgens het wettelijk minimum is ƒ 0,25.
Moerassen
1e klasse: moerassen die een beetje riet, biezen voor strooisel en turf opleveren en verder weinig waarde hebben. De geschatte waarde per bunder is ƒ 1,-.
2e klasse: moerassen die in de heide liggen en niets opleveren. De geschatte waarde volgens het wettelijk minimum is ƒ 0,25.
Water
1e klasse: een waterplas of ven in de heide zonder economisch nut. Geschatte waarde volgens het wettelijk minimum is ƒ 0,25
Gebouwde eigendommen
Windkorenmolen
Bestaat uit een houten standaardmolen op een stenen voetstuk. Heeft twee paar molenstenen die niet tegelijkertijd kunnen werken. De molen ligt gunstig aan de grens tussen Helvoirt en Haaren. De staat van onderhoud is goed en de molen is eigendom van de heer Marinus B.W. de Jonge van Zwijnsbergen, die de molen aan molenaar Koppens heeft verhuurd. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 350,-.
Rosoliemolen
Deze is klein, heeft twee lopers en een tafel met twee stampers en is alleen in het najaar en in de winter in werking. De molen is redelijk onderhouden. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 30,-.
Looierijen
Deze dienen meestal voor eigen gebruik binnen de schoenmakersbranche en zijn in vier klassen verdeeld naar gelang het aantal kuipen dat men bezit.
1e klasse: bevat vijf looikuipen, twee laafkuipen, een kalkput en een kleine touwerij (de werkplaats, waar de afwerking van het leer plaats vind, de ‘finish-afdeling). Deze zijn in eigen gebruik bij de weduwe Hendrik van den Bogaert. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 20,-
2e klasse: bevat twee looikuipen, zes laafkuipen, een kalkput en een kleine touwerij. Deze zijn eigendom van de kinderen P. van de Ven en dienen voor eigen gebruik. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 12,-
3e klasse: bevat twee looikuipen en een kleine kuip, twee laafkuipen en een kalkput en is in eigen gebruik bij de weduwe Nicolaas Elings. Deze looierij is van beperkte omvang en werking. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 8,-.
4e klasse: bestaat uit slechts één looikuip en een kleine laafkuip en is in eigen gebruik bij Adr. van de Ven. De netto huurwaarde wordt geschat op ƒ 4,-.
Huizen
De bestaande huizen in deze gemeente zijn verdeeld in vijf buitenklassen en tien gewone klassen al naar gelang de uiterlijke verschillen.
De meeste de huizen worden door de eigenaars bewoond en van de paar huizen, die zonder landerijen verhuurd worden, is geen bewijs aangetroffen. Om die reden is de schatting gebaseerd op de meer of mindere mate van comfort, bouw en ligging.
In de 1e buitenklasse valt alleen het kasteel Zwijnsbergen, kadastraal sectie D 10, een half uur lopen van de dorpskom. Dit kasteel is modern ingericht en van grote ruime vertrekken voorzien. Het heeft ook een ruim koetshuis, een goede paardenstal en een grote koeienstal. Het kasteel wordt bewoond door de eigenaar, de heer M.W.W. de Jonge van Zwijnsbergen. De huurwaarde bedraagt ƒ 300,-.
In de 2e buitenklasse valt een groot en stevig gebouwd huis, aangenaam gelegen midden in de dorpskom. Er vallen twee panden in de 2e buitenklasse. Het huis kadastraal sectie C 221 wordt bewoond door eigenaar F.A. de Jonge. De theekoepel is ook bij de schatting meegenomen. Ook het aangename buitenverblijf Mariënhof aan de grote weg Den Bosch-Breda, kadastraal sectie C 268, eigendom van Marinus B.W. de Jonge van Zwijnsbergen, valt in deze klasse. Dit huis is heel goed gebouwd en omvat ook een koetshuis en stal. De huurwaarde bedraagt ƒ 210,-.
In de 3e buitenklasse valt een zomer- en winterverblijf, ook gelegen aan de grote weg Den Bosch-Breda. Zo’n huis heeft minder ruime vertrekken en de inrichting is niet zo modern als in de vorige klasse. Het enige huis in deze categorie is kadastraal sectie D 863a, eigendom van de weduwe van Johannes de Sille. De huurwaarde bedraagt ƒ 120,-.
In de 4e en 5e buitenklasse vallen de woningen van logementhouders en herbergiers, die aan de grote weg Den Bosch-Breda zijn gelegen. Bij de schatting heeft men ook gelet op de bijbehorende inrijschuren, die niet voor de landbouw gebruikt worden en daarom in de grondbelasting aangeslagen worden.
Het enige huis in de 4e buitenklasse is kadastraal sectie C 445, eigendom van H. Berkelmans, met als huurwaarde ƒ 90,-. Het enige huis in de 5e buitenklasse is kadastraal sectie C 268, eigendom van Jacobus van Mastenbroek, met als huurwaarde ƒ 75,-.
In de 1e en 2e klasse van het gewone tarief vallen goed gebouwde huizen met verschillende vertrekken in een goede staat van onderhoud. Zij liggen meestal in de dorpskom en worden gebruikt als herberg.
Representatieve huizen voor deze categorie met huurwaarde ƒ 63,- zijn: kadastraal sectie C 227, eigendom van Jacobus Ebben, en kadastraal sectie D 84, eigendom van Michiel Tooten. In de 1e klasse vallen in totaal 3 huizen.
Representatieve huizen voor de 2e klasse met huurwaarde ƒ 54,- zijn: kadastraal sectie D 857, eigendom van Johannes van der Mee, en kadastraal sectie D 1006, eigendom van de weduwe Hendrik van den Bogaert. Alleen deze twee huizen vallen in de 2e klasse.
In de 3e en 4e klasse van het gewone tarief vallen mooi ingerichte burgerwoningen, die goed onderhouden zijn en verschillende vertrekken bevatten.
Representatief voor deze klasse, met een huurwaarde van ƒ 45,- zijn: kadastraal sectie C 172, eigendom van de weduwe Nicolaas Elings, en kadastraal sectie D 1008, eigendom van Martinus van de Putten. In de 3e klasse vallen in totaal 7 huizen.
Representatief voor de 4e klasse, met een huurwaarde van ƒ 36,- zijn: kadastraal sectie C 238, eigendom van J. van den Hurk, en kadastraal sectie D 877, eigendom van de weduwe H. van Laarhoven. In de 4e klasse vallen in totaal 5 huizen.
In de 5e en 6e klasse van het gewone tarief vallen de belangrijkste boerderijen. Deze zijn over het algemeen in een goede staat van onderhoud en goed gebouwd.
Representatief voor de 5e klasse (huurwaarde ƒ 27,-) zijn: kadastraal sectie C 568, eigendom van Marinus B.W. de Jonge van Zwijnsbergen, en kadastraal sectie D 864, eigendom van J.F. Luijks. In de 5e klasse vallen in totaal 18 boerderijen.
Representatief voor de 6e klasse (huurwaarde ƒ 21,-) zijn: kadastraal sectie B 518, eigendom van Marinus B.W. de Jonge van Zwijnsbergen, en kadastraal sectie C 490 eigendom van C. van Broekhoven. In de 6e klasse vallen in totaal 40 boerderijen.
In de 7e en 8e klasse van het gewone tarief vallen minder uitgebreide en comfortabele woningen van boeren, ambachtslieden en dagloners. Deze liggen verspreid door de gemeente.
Representatief voor de 7e klasse (huurwaarde ƒ 15,-) zijn: kadastraal sectie B 420 eigendom van de weduwe Hendrik van den Bogaert en kadastraal sectie D 543, eigendom van het Gasthuis van Den Bosch. In de 7e klasse vallen in totaal 46 huizen.
Representatief voor de 8e klasse (huurwaarde ƒ 9,-) zijn: kadastraal sectie C 44 eigendom van Marinus B.W. de Jonge van Zwijnsbergen en kadastraal sectie D 986 eigendom van de weduwe Nicolaas Elings. In de 8e klasse vallen in totaal 44 huizen.
In de 9e en 10e klasse van het gewone tarief vallen alleen woningen die zijn vervaardigd uit wilgentenen en leem en bewoond worden door onbeduidende dagloners en armen.
Representatief voor de 9e klasse (huurwaarde ƒ 6,-) zijn: kadastraal sectie C 181, eigendom van de weduwe Adriaan van Iersel, en kadastraal sectie D 928, eigendom van de weduwe Adriaan Smolders. In de 9e klasse vallen in totaal 45 huizen.
Representatief voor de 10e klasse (huurwaarde ƒ 3,-) zijn: kadastraal sectie C 264, eigendom van Johannes van den Hurk, en kadastraal sectie D 829, eigendom van Franciscus van Bree. In de 10e klasse vallen in totaal 23 huizen.
Het totaal aantal getaxeerde huizen bedraagt 239.
Gedaan en gesloten in Den Bosch, 30 september 1830
De schatter, J.J. du Bois
De controleur, P.L. de Geep
