‘Koning van de friet’ is de bijnaam van Jean-Frédéric Krieger, de man die met zijn frietzaak Fritz halverwege de negentiende eeuw hongerige magen op Belgische kermissen vult. En wiens vrouw Renée Florence Vilain ervoor zorgt dat frites ook op ons bord terechtkomt. Tenminste, zo lijkt het te zijn gegaan.
‘Monsieur en madame Fritz’ weten rond 1850 een groot publiek te bereiken door de betaalbaar eten – frietjes - op kermissen aan te bieden. Door dit succes melden zich al snel meer frietbakkers maar Fritz steekt er met haar naamsbekendheid – Fritz à l’instar de Paris - boven uit.
Het echtpaar pakt het efficiënt en zeker voor die tijd buitengewoon bedrijfsmatig aan. Met meerdere kramen over het land, snijmachines voor de aardappelen en gasvuur dat altijd brandt zodat friet snel kan worden gebakken. Frietjes zijn algauw geen noviteit meer maar bijna te vinden in iedere stad of dorp in België, van kraam en frietkot tot een eigen pand die als friterie worden ingericht.
Weduwe die van wanten weet
Het lijkt dan ook geen toeval dat deze advertentie uit de Bredasche Courant – vermoedelijk de eerste waarin wordt gesproken over frites in Brabant – is ondertekend is met “Fritz”. Overigens moet deze annonce zijn geplaatst door madame want Jean-Frédéric is dan al enige jaren overleden. Maar zijn weduwe weet van wanten. Meer nog dan haar man adverteert madame met de tekst dat haar kraam met beignets, wafels en pommes frites de enige echte is.
Na een oproep van ons via twitter of deze advertentie echt de allereerste verwijzing is naar frites wijst Marcus Gee ons op het bestaan van het echtpaar Fritz. Maar ook dat er al in december 1846 'gebraden aardappelen, naar eene Fransche wijze bereid' worden gemeld. "En dat die Franse wijze geen geografische duiding is maar een bereidingswijze. Namelijk het overdwars doorsnijden van, in dit geval, een aardappel", vult Marcus aan. En een dwars doorgesneden aardappel; dat komt alweer dicht bij de friet zoals wij die kennen...
Friturist
Ook Ada Peters brengt via twitter Madame Fritz onder onze aandacht, ‘een Belgische friturist’. Deze madame zou bekend staan om haar vrijgevigheid naar kansarme kinderen die ze op de kermis trakteert op friet, donuts en bier. Ze overlijdt – midden op de Luikse markt – op 73-jarige leeftijd, in november 1889.
Iedere correctie, aanvulling of verbetering op dit verhaal blijft meer dan welkom.
