Hoe Tilburger Van Spaendonck in de slaapkamer van Marie-Antoinette belandde

Twaalf dagen lang schildert Gerard van Spaendonck in mei 1769 voor een bedrag van ‘twee gulden tien stuyver’ decoraties op de erepoorten van Breda. Met in totaal dertig gulden op zak vertrekt deze 23-jarige Tilburger naar Parijs, ‘zonder voorkennis of toestemming zijner ouders’. Na een reis van enkele dagen komt hij met de diligence aan in het drukke Parijse centrum, met maar één doel: succesvol schilder worden.

‘Naauwelijks 25 jaren oud, en toen zijne jeugdige makkers voor de gelegenheid waarnamen om zich aan vermakelijkheden te verslaven, die Parijs zoo ruimschoots aanbiedt, vond hij geen vermaak dan in het bestuderen der natuur.’ En niet zonder resultaat, hij wordt de beste bloemenschilder van zijn tijd.

Snuifdoosje

Eerst maakt hij naam als ‘peintre en mignature’; miniaturen op snuifdoosjes die zeer gewild zijn in hogere kringen. Via de juiste en invloedrijke vrienden krijgt ook Lodewijk XVI zijn beschilderde doosjes onder ogen, en die is onmiddellijk liefhebber. Van Spaendonck gaat zich steeds meer toeleggen op het schilderen van bloemen, samen met zijn broer Cornelis die inmiddels ook is afgereisd naar Parijs. Ze werken in Gerards’ atelier in het Maison de Buffon in de Jardin des Plantes, dé ideale plek om je verder te verdiepen in botanische studies.

Het verhaal gaat verder onder dit schilderij van Van Spaendonck 

Gerards ster rijst snel en hij wordt hofschilder van koning Lodewijk XVI en Marie-Antoinette. De koningin zou zo enthousiast zijn dat ze zijn werken in haar slaapkamer wil. Ondanks zijn koningsgezindheid weet hij – wederom met dank aan de juiste beschermheren - tijdens de Franse Revolutie de dans te ontspringen aan het schrikbewind (en daarmee aan de guillotine). Met Lodewijk en Marie-Antoinette verloopt dat, zoals bekend, heel anders. Maar Gerard overlijdt in 1822, rustig door ouderdom, op 76-jarige leeftijd. Napoleon heeft hem dan allang het Legioen van Eer uitgereikt en hem verheven in de adelstand. Broer Cornelis overlijdt veel later, in 1839.

Altijd zomer

Bijna 250 jaar na het vertrek van Gerard van Spaendonck naar de Franse hoofdstad [in augustus 2018] koopt het Rijksmuseum voor  900.000 euro het werk, Bloemstilleven in albasten vaas (1781) en haalt hiermee – volgens directeur Dibbits – ‘voor altijd de zomer in het Rijksmuseum’. Ook het Noordbrabants Museum heeft mooie schilderijen, studies en snuifdoosjes van deze Tilburgse broers in haar collectie. Klik hier om ze te bekijken.

Ilustraties via Rijksstudio