In januari 1920 stond de Maas zo hoog dat de armzalige dijk bij Cuijk bezweek. Dorpen raakten geïsoleerd en er werden hulpacties georganiseerd om kinderen elders in Brabant op te vangen. De watersnood was niet zo rampzalig als die van 1926 zou zijn, maar de schade was aanzienlijk. Ook in het nabije Linden. De commissaris der Koningin schreef, na een bezoek aan die gemeente: De doorbraak te Cuijk werd veroorzaakt, doordat het water niet voldoende kon afstroomen. Vooreerst werd het tegengehouden door een eilandje in de rivier tegenover Mook: de Middelwaard (…) Wanneer de uiterwaard tot 8 M. werd afgegraven (…) en het bed door afgraving van den Middelwaard wat werd verruimd, zou, volgens B. en W. de hoogste waterstand in Cuijk zeker met 40 cM dalen.
De Middelwaard of Middelweerd was een eilandje in de Maas tussen Katwijk (destijds gemeente Linden) en Mook. Het was ongeveer 7 hectare groot en ooit stond er een huis op, mogelijk een overblijfsel van een tolhuis. Eilandjes als deze werden vaker ‘middelwaard’ genoemd. Tussen Oeffelt en Gennep lag er ook een.
De Middelwaard lag oorspronkelijk aan de Mookse kant. De grillige rivier vrat in die bocht echter aan de hoge oever en in de loop der eeuwen ‘wandelde’ het eiland naar de Katwijkse kant. Uiteindelijk scheidde alleen nog een streng, een smalle stroom, het eiland van de wal.
Verschillende families hadden door de eeuwen heen het eiland in bezit. In de zestiende en zeventiende eeuw waren er juridische conflicten en soms zelfs gewelddadige. Zoals op 16 juli 1674 toen de Hollanders en de Fransen er om vochten. In twee uur tijd vielen er zestig doden aan Hollandse zijde en zeventig aan Franse kant.
Bij de aanleg van de spoorbrug tussen Katwijk en Mook, rond 1882, kocht het Rijk het eiland. Het huis werd afgebroken en het eiland afgegraven zodat het lager kwam te liggen. Dat zou echter onvoldoende zijn, zo bleek tijdens de watersnood van 1920. De nieuwe spoordijk speelde ook een rol. De rivier kreeg minder ruimte en dat verhoogde de druk aan Cuijkse zijde.
In de jaren twintig werden plannen ontwikkeld om de Maas beter bevaarbaar te maken en de gevaren van overstromingen te verkleinen. De dijken werden verzwaard. De Middelwaard werd in 1930 nog eens over de hele lengte afgegraven, tot de 8 meter boven Amsterdams peil waar de commissaris over repte. Het eiland verdween niet, maar werd, door het dichten van de streng, één geheel met de oever. Op Google Maps is de uitstulping aan de westoever nog te zien.
Eilandjes spreken tot de verbeelding, zijn soms onderwerp van poëtische beschrijvingen. In 1879 haalde een redacteur van De Maasbode herinneringen op aan een gouden bruiloft die in 1854 op het eiland werd gevierd. Hij noemde de Middelwaard ‘een der schoonste en bekoorlijkste eilanden’ en beschrijft het eind van het feest als volgt: (…) weldra hoorde men in de nachtelijke stilte de riemen in den gladden Maasspiegel plassen. De lichten verdwenen; stil en eenzaam lag de Middelwaard en de talrijke gasten, onder zijn dak geherbergd, mijmerden zacht in den slaap (…).
Illustraties
- De Middelwaard op de kadastrale kaart van c. 1832 (BHIC, MIN10094C01)
- Doorbraak van de spoorbaan tussen Cuijk en Mook, 1920 (BHIC, fotonr. DCCUI-000072)
Dit verhaal werd eerder gepubliceerd in dagblad De Gelderlander.
Bekijk hier alle verhalen in de serie Hoog Bezoek
