In Hoog Bezoek belicht De Gelderlander de periode 1895-1928 aan de hand van de werkbezoeken van commissaris van de Koningin Van Voorst tot Voorst. In samenwerking met het Brabants Historisch Informatie Centrum. Vandaag aflevering 46: steenfabriek Oeffelt.
Eind 19e eeuw is Oeffelt een agrarische gemeenschap waar de kost wordt verdiend op het land. De enige bedrijvigheid naast het boerenbedrijf is die van handwerkslieden, zoals bakker, schoenmaker en smid. Op 23 april 1898 komt er verandering in. Het dorp krijgt een heuse fabriek. Burgemeester Martinus Haerkens en wethouder Johannes Haerkens ontvangen op het raadhuis Johannes Boterman uit Gilze. Eigenaar van een bloeiende steenfabriek in zijn woonplaats. Hij wil in Oeffelt een tweede vestiging starten.
Waarom Oeffelt? Misschien was hij een keer meegereisd met zijn bakstenen, die onder meer via het Duitse Lijntje (Boxtel-Wesel) naar Duitsland werden geëxporteerd. Misschien had hij vanuit een coupéraampje de Oeffeltse Vilt zien liggen en was hem daarna ter ore gekomen dat het een dichtgeslibde Maasarm was. Gevuld met klei, de grondstof voor bakstenen. Deze kleiput had twee grote voordelen, boven andere plaatsen dichtbij de rivier. De put lag niet in de uiterwaarden, die regelmatig overstroomden waardoor het werk neergelegd zou moeten worden. Daarnaast lag de Vilt bij een kruispunt van twee spoorwegen (Duitse Lijntje en Nijmegen-Venlo). Botermans hoefde slechts een kort verbindingslijntje aan te leggen en had direct toegang tot alle windstreken.
Vier jaar jaar later, als de commissaris der Koningin Oeffelt weer eens aandoet, is die steenfabriek vol in bedrijf. Er werken tientallen Oeffeltse mannen. Jarenlang zal de burgemeester trots vertellen dat in Oeffelt de armenkas gesloten blijft omdat wie dat wil aan de slag kan in de steenbakkerij. Botermans heeft voor zesduizend gulden zeven hectare van de Vilt gekocht. Hij bood vierduizend, maar de Oeffeltse raad liet zich niet met een aalmoes afschepen. Ook al was de grond getaxeerd op slechts 2.500 gulden…
Het verhaal gaat dat Botermans de zesduizend gulden contant kwam afrekenen en dat B en W vreesden dat de kluis in het gemeentehuis niet zou voldoen.
Zo’n ondernemer in de buurt leidt tot speculaties, zo concluderen we in een verslag van de commissaris. Er is ruzie tussen de raadsleden. Raadslid Mooren leidt een oppositie en hij is invloedrijk. Want… hij zal gaan trouwen met eene dochter van den steenfabrikant Botermans uit Gilze. Gezegde Botermans heeft eene fabriek onder Oeffelt, gelegen bij Beugen-Kruispunt; de werklieden aan die steenfabriek met al hun aanhang zijn nu op de hand van Mooren…
Maar toch. Als de commissaris in 1905 opnieuw zijn opwachting maakt, noteert hij: De wethouder Mooren is nog bij zijne moeder tehuis; van een huwelijk met juffrouw Botermans schijnt niets te zullen komen.
De bakstenen van steenfabriek Het Kruispunt zijn gewild. Er wordt veel gebouwd en de stenen zijn van goede kwaliteit. ‘Mooi van vorm en kleur’, schrijft het Boxmeersch Weekblad. ‘De bestellingen vloeien van alle kanten binnen.’
In de crisistijd, jaren dertig, komt de klad er in en als in de Tweede Wereldoorlog brandstof voor de oven schaars wordt, gaat het bergaf met de fabriek. Pas in de jaren vijftig komt, na een faillissement en een nieuwe eigenaar, een opleving die tot op heden duurt.
Foto's
De steenfabriek in 1987 (foto: Prov. Noord-Brabant / Wies van Leeuwen, 1987 (coll. BHIC, fotonr. PNB001044979)
Station beneden en viaduct van Kruispunt Beugen, c. 1910 (coll. BHIC, fotonr. OEF0049)
De steenfabriek in 1975 (foto: Joe Pé. Bron: coll. BHIC, fotonr. OEF0067)
Dit verhaal verscheen eerder in dagblad De Gelderlander.
Eind 19e eeuw is Oeffelt een agrarische gemeenschap waar de kost wordt verdiend op het land. De enige bedrijvigheid naast het boerenbedrijf is die van handwerkslieden, zoals bakker, schoenmaker en smid. Op 23 april 1898 komt er verandering in. Het dorp krijgt een heuse fabriek. Burgemeester Martinus Haerkens en wethouder Johannes Haerkens ontvangen op het raadhuis Johannes Boterman uit Gilze. Eigenaar van een bloeiende steenfabriek in zijn woonplaats. Hij wil in Oeffelt een tweede vestiging starten.
Het verhaal gaat dat Botermans de zesduizend gulden contant kwam afrekenen en dat B en W vreesden dat de kluis in het gemeentehuis niet zou voldoen.
De bakstenen van steenfabriek Het Kruispunt zijn gewild. Er wordt veel gebouwd en de stenen zijn van goede kwaliteit. ‘Mooi van vorm en kleur’, schrijft het Boxmeersch Weekblad. ‘De bestellingen vloeien van alle kanten binnen.’
