Op 17 april 1913 bracht de commissaris een werkbezoek aan Haps. Bij die gelegenheid sprak hij met burgemeester en wethouders over woningbouw en de rol van de gezondheidscommissie. Met voldoening zal hij later in zijn verslag hebben genoteerd: De beide wethouders erkenden eigener beweging den gunstigen invloed der bouwverordening bij woningbouw, en tevens de nuttige werkzaamheid der gezondheidscommissie.
De gezondheidscommissie? Wat was dat voor een commissie en waarom bemoeide die zich met de woningbouw? De regionale gezondheidscommissie was begin vorige eeuw een belangrijk instituut dat werkzaam was in het Land van Cuijk en de gemeente Zeeland. De commissie zetelde te Boxmeer en betekenis en invloed van die commissie is groot genoeg geweest om daar meer dan één aflevering van deze rubriek aan te wijden.
De gezondheidscommissies werden ingesteld in 1901 toen een nieuwe Gezondheidswet van kracht werd. De belangrijkste taak was toezien op de gezondheid in het werkgebied. Bij misstanden deed de commissie voorstellen ter verbetering ze kon deskundigen inschakelen voor onderzoek. Natuurlijk waren er artsen, vroedvrouwen en religieuze zusters die zich over de gezondheid ontfermden. Maar het besef dat ziekten te voorkomen waren door hygiëne, goed drinkwater, riolen én een prettig woonklimaat was nog lang niet tot brede lagen van de maatschappij doorgedrongen. Zelfs niet tot alle gemeentebestuurders.
De bouwverordening was een instrument voor gemeenten om erop toe te zien dat deugdelijke huizen werden gebouwd die ruim waren, voldoende licht en lucht hadden en een privaat (toilet). Het was de gezondheidscommissie die regelmatig de gemeenten op de vingers tikte omdat er nog steeds slechte woningen werden gebouwd of mensen in krotten woonden. Ook bemoeide de commissie zich met de arbeidsomstandigheden in de fabrieken in plaatsen als Boxmeer, Cuijk en Mill. Die bemoeienissen werden niet altijd in dank afgenomen.
In de gezondheidscommissie zaten uiteraard mensen van statuur. Artsen natuurlijk, maar ook bestuurders met de nodige ervaring en invloed. Lange tijd was de Cuijkse huisarts Felix van den Dries voorzitter van de commissie. De burgemeesters van Haps (Van Deursen) en Oploo (J. Arts) maakten deel uit van de commissie maar ook een industrieel als A.W. van Hout van de gelijknamige fabriek uit Mill. Zelfs de invloedrijke landbouwer J. van de Voordt uit Beugen is lid geweest. De commissaris van de Koningin zag erop toe dat de Brabantse commissies hun werk goed deden en benoemde de leden, steeds voor vijf jaar.
Elk jaar bracht de commissie een verslag uit van haar werkzaamheden en daarin werd gedetailleerd verteld over misstanden die de leden hadden aangetroffen. Soms betrof het alarmerende zaken zoals besmettelijke ziekten, soms ‘klein bier’. Zoals in 1905 toen de commissie de gemeente Escharen het dringende advies gaf de drie planken die tegen de zijkant van de kerk waren getimmerd en die dienst deden als urinoir te verwijderen. Die primitieve urinoirs waren niet alleen uit hygiënisch oogpunt, maar ook uit esthetisch oogpunt onaanvaardbaar, aldus de commissie. Volgende week: wonen in Grave, bar ongezond.
Illustraties
1) Jaarverslag van de Gezondheidscommissie over het jaar 1905 (bron: bibliotheek BHIC 34C43)
2) Krotwoning aan de Maasstraat in Cuijk (foto: collectie BHIC, nr. CUI0684)
Dit verhaal werd eerder gepubliceerd in dagblad De Gelderlander.
Bekijk hier alle verhalen in de serie Hoog Bezoek
