Waar Aa en Dommel samenvloeien in de Dieze die uitstroomt in de Maas, rees vanouds de stad ’s-Hertogenbosch uit boven het omliggende gebied.
Zicht vanaf de Sint Jan in noordwestelijke richting, 1875. Foto: Erfgoed 's-Hertogenbosch
De omgeving van de stad was van nature drassig en overstroomde met name in najaar en winter regelmatig door overvloedige waterafvoer van Aa en Dommel, of van de Maas, via de Beerse Overlaat of vanuit het noorden (of alles tegelijk).
Boschveld, met de ondergelopen weg naar Klein Deuteren (Foto: Erfgoed 's-Hertogenbosch)
Regelmatig steeg het water tot zulke hoogten dat ook delen van de stad onderliepen. Tijdens Kerstmis 1740 kon de dominee zelfs niet preken, omdat de Grote Kerk (de Sint-Jan) blank stond. Aan die hoge ligging in het drassige ommeland dankte ‘s-Hertogenbosch de bijnaam Moerasdraak én de faam van onneembare vesting.
Bossche Broek vanaf de Vughterweg, 1937 (Foto: Erfgoed 's-Hertogenbosch)
Dat Frederik Hendrik na een maandenlang beleg de stad in 1629 toch op de knieën wist te dwingen, was dan ook vooral te danken aan de drooglegging van de moerassige omgeving door de Staatse ingenieurs, waardoor de belegeraars loopgraven tot vlakbij de bolwerken van de stad konden graven.
In herfst en winter leek Den Bosch dus vaak een eiland, al bleef de stad meestal nog wel enige tijd bereikbaar via de verhoogde toegangswegen. Maar uiteindelijk overstroomden ook die vaak. En als dat gebeurde, kwamen er veertjes in actie om het contact met de buitenwereld in stand te houden.
Op deze kaart zijn deze veerverbindingen aangegeven: van de Orthenpoort (O) naar Orthen; van de Sint-Janspoort (SJ) eerst naar Deuteren en bij nog hoger water naar Vlijmen; van de Vughterpoort (V) naar Vught; van de Grote Hekel (GH) naar de Pettelaar richting Sint-Michielsgestel; van de Kleine Hekel (KH) naar Den Dungen; van de Hinthamerpoort (H) naar Hintham en bij hoger water naar Rosmalen.
Kaart van 1750 met ingetekende veren. Klik voor een vergroting
Ooit ontstaan als particulier initiatief, kwamen deze veertjes zeker vanaf eind zeventiende eeuw onder controle van de Bossche stadsregering. Waterstaatkundig verbeterde er weinig rondom Den Bosch, vooral omdat inundatie van de vesting Den Bosch van groot belang werd geacht voor de verdediging van het land.
Dat ging zelfs zover, dat de ophoging van de weg van Den Bosch naar Grave uit de jaren 1820, met het uitbreken van de Belgische Opstand in 1830 op bevel van de militaire autoriteiten weer teniet werd gedaan.
Vanaf de Sint Jan richting Hinthamerstraat en daarachter de ondergelopen buitengebieden, 1875 (Foto: Erfgoed 's-Hertogenbosch)
Na de opheffing van de vesting in 1874 werden waterstaatkundige verbeteringen mogelijk, waardoor een einde kwam aan de regelmatige overstromingen en ook de veertjes verdwenen.
