In de ondersteuning of in de werkverschaffing

Opvallend op deze foto is de grote schare mannen. Op de achtergrond de lange smalle boogramen met kleine ruitjes van de voormalige openbare lagere school in de Bisschopsmolenstraat. Later was hier de boekbinderij van Van Dijk gevestigd. Tegenwoordig staat hier het compartimentencomplex Lumenstaete. Rechts naast de school de voormalige woning van burgemeester Beretta.

Waarom staan al die mannen daar? Voor een antwoord op die vraag moeten we terug naar die tijd. In de jaren dertig van de vorige eeuw heerste er wereldwijd een economische crisis gepaard gaande met grote werkeloosheid. In de gemeente Etten-Leur was dat niet anders. Ook het onderschrift bij de foto verwijst hiernaar. Het kan niet anders dan dat dit werklozen waren. Mogelijk waren zij die dag naar het oude raadhuis op de Markt geweest om hun steungeld of loon van de werkverschaffing op te halen en waren ze hier blijven hangen om de tijd wat te doden.

In 1934 telde de gemeente Etten-Leur 1.040 werkzoekenden op een totale bevolking van 10.106 inwoners. De gemeente was aangesloten bij het Werkloosheidsbesluit 1917. In 1934 waren in de gemeente 332 aangeslotenen bij de diverse werkeloosheidskassen. Door de kasbesturen werd 18.977 gulden aan de leden uitgekeerd. De gemeentelijke subsidie aan die leden was 4.570 gulden.

Arbeidsbemiddeling

In de gemeente was een agentschap van de Arbeidsbeurs, district Breda gevestigd, dat zitting hield in het raadhuis. Door bemiddeling konden dat jaar 36 werkzoekenden in de gemeente en 61 buiten de gemeente tewerk worden gesteld.

Werkverschaffing

Sinds 1931 bestond in Etten-Leur een gemeentelijke werkverschaffing. Degenen die niet voor steunverlening in aanmerking kwamen, konden hier tewerk worden gesteld. Jaarlijks ging het om 30 tot 50 man. Hiervoor werden werkgelegenheidsprojecten gecreëerd. Zo kwam er in 1932 een project voor verbetering van de 184 km. waterleiding in de gemeente tot stand. Een ander project was om 185 van de in totaal 381 km. waterlopen in de gemeente te verbeteren o.a. aan de Leurse haven en de Laakse Vaart. Sloten graven in de Westpolder en in het buitengebied tussen Etten-Leur en Rijsbergen. Verder kwam er een project voor 13 km. wegverbetering. Dit laatste project werd door de werkverschaffing en particuliere bedrijven uitgevoerd.

Om voor een rijksbijdrage in aanmerking te kunnen komen in de kosten van de werkverschaffing, werd door het rijk als voorwaarde gesteld, dat de werkobjecten onder toezicht en leiding van de Nederlandse Heide Mij. zou geschieden.

Men ging niet voor z’n plezier in de werkverschaffing. Het was fysiek zwaar werk, veel grondverzet met kruiwagens. De opzichters van de Heide Mij. zagen erop toe dat er behoorlijk doorgewerkt werd. Dit leidde regelmatig tot spanningen. Zo braken er in 1932 rellen uit nadat drie werklieden uit Oudenbosch drie dagen geschorst werden omdat ze het werk in Etten die dag te vroeg verlaten hadden. Er zou zelfs gebruik zijn gemaakt van gummiknuppels en er zouden revolverschoten gelost zijn. Dit laatste werd echter door burgemeester Hamilton in de pers ontkend. Op 11 mei 1933 moest de 23-jarige J.S. uit Etten-Leur voor de rechter verschijnen voor poging tot doodslag. Hij zou een opzichter van de Heide Mij. met een schop op het hoofd hebben geslagen. Al met al het was geen pretje om in de werkverschaffing te zitten.

Jeugdopleidingen

Om de werkeloosheid onder jongeren terug te dringen werden er verschillende door het Ministerie van Binnenlandse Zaken gesubsidieerde cursussen voor jongeren georganiseerd. Zo was in september 1932 in Leur de ontwikkelingscursus voor jeugdige manlijke werklozen van start gegaan. Het leerplan omvatte herhalingsonderwijs, toneel en zang, theoretisch en praktisch vakonderwijs (vaktekenen, elektrotechniek, timmeren en koperbewerking). De cursus voldeed aan de behoefte en gaf zeer goede resultaten. Jaarlijks namen gemiddeld 65 leerlingen hieraan deel.

In St. Willebrord (dat toen nog tot de gemeente Etten en Leur behoorde) werd een naaischool en atelier voor jeugdige vrouwelijke werklozen opgericht. Het werd een groot succes, in de loop der jaren namen honderden meisjes deel aan de cursus. Kortom men deed er alles aan om de werkeloosheid terug te dringen.  

Bronnen

West-Brabants Archief, Bergen op Zoom, Archief Gemeentebestuur Etten-Leur 1811-1935, 0017 Gemeenteverslagen Etten en Leur over 1931-1935

Website Delpher, krantenbank geraadpleegd 4 februari 2021