|
|
| De openbare lagere school in de Bisschopsmolenstraat (foto West-Brabants Archief) |
 |
|
De openbare lagere school te Leur Van Bergenplein/Korte Brugstraat (foto West-Brabants Archief)
|
In 1820 vestigden de zusters der Penitenten Recollectinen zich in Huize Adama en stichtten er een kostschool. In 1827 verbouwden ze de paardenstal en begonnen er een ‘armschool’ voor meisjes uit Etten. Door toename van het aantal leerlingen bouwden ze aan de linkerzijde een vleugel met daarin twee klaslokalen. In 1889 bouwden ze eveneens aan de linkerzijde, symmetrisch aan de rechterzijde, een vleugel met daarin een nieuwe school.
In 1872 stichtten de zusters het Sint Dominicus-gesticht op de Leur. Pastoor Hembroek zorgde voor een huis en een school in de Kerkstraat. Door toename van het aantal leerlingen moest meerdere malen worden uitgebreid. In 1934 liet het kerkbestuur een geheel nieuw gebouwencomplex zetten met daarin een klooster en scholen.
 |
| Lager onderwijs in Etten-Leur, 1901 |
In 1901 volgden 836 kinderen lager onderwijs in Etten-Leur. Alle jongens zaten op de openbare school omdat er geen rooms-katholieke jongensschool was. Praktisch alle meisjes zaten bij de zusters op school. Slechts 19 van de 492 meisjes zaten op een van de twee openbare scholen. De helft genoot gratis onderwijs omdat hun ouders het schoolgeld niet konden betalen. Naar verhouding genoten iets meer leerlingen op de openbare scholen gratis onderwijs.
Op de openbare scholen werd uitsluitend lesgegeven door onderwijzers. Er waren twee hoofdonderwijzers en zes gewone onderwijzers. Een hoofdonderwijzer verdiende 1.000 gulden en een gewone onderwijzer 600 gulden per jaar. Deze scholen werden gefinancierd door de gemeente en het Rijk.
|
|
| De 'Armenschool' in 't Withof gebouwd in 1889 (detailfoto West-Brabants Archief) |
Op de bijzondere scholen werd door de zusters van het Withof en het Sint Dominicus- gesticht lesgegeven. Er waren twee hoofdonderwijzeressen, 14 gewone onderwijzeressen en twee kwekelingen. De zusters genoten geen salaris. Deze scholen werden door de congregaties en een kleine subsidie van het Rijk gefinancierd.
Naast de gebruikelijke vakken werd op scholen nog extra onderwijs gegeven, zoals te lezen staat in het gemeenteverslag van 1901: “In de beide openbare scholen wordt onderwijs gegeven in de beginselen der Kennis van de fransche taal. In de bijzondere scholen wordt nevens het gewoon lager onderwijs, ook onderricht gegeven in de beginselen der kennis in de fransche taal, hoogduitsche- en engelsche talen en in handwerken voor meisjes.”
|
|
| De St. Dominicusschool, gebouwd in 1934 (collectie BHIC nr. PNB001020328) |
Wat er zoal op een openbare lagere school in een klas aan lesmateriaal aanwezig was, staat te lezen onder Staat van materiëel en de hulpmiddelen van het onderwijs: “Deze bevinden zich in goeden Staat. In ieder der beide openbare scholen zijn voorhanden; de noodige zit- en schrijfbanken, boeken, schrijf- en rekenbehoeften; voorts het vereischte aantal borden, landkaarten, rekenramen en leestafels; een stel maten en gewichten, eenige figuren voor de vormleer; alle platen ‘Van Koot’ ten dienste van het onderwijs in de natuurkunde; platen voor het aanschouwingsonderwijs enz."
In deze bovenstaande situatie kwam in 1912 in Etten drastisch verandering. Het was de bisschop en de geestelijken van Etten-Leur al lang een doorn in het oog dat er in de gemeente nog geen rooms-katholieke jongensschool was. Op initiatief van pastoor Schets werd de Gerardus Majellaschool geopend. Het gevolg was dat vier onderwijzers op de openbare school in Etten ontslagen moesten worden omdat alle rooms-katholieke jongens de school verlieten. Uiteindelijk werd de school in 1915 gesloten en moesten de overgebleven leerlingen voortaan op de Leur naar de openbare school.
 |
Klaslokaal 't Withof in 1926 (foto West-Brabants Archief)
|
Hetzelfde gebeurde op de Leur toen daar op 1 januari 1922 de Sint-Petrusschool geopend werd. De openbare lagere school hier, had in 1904 nog een opknapbeurt gekregen in verband met de slechte staat van onderhoud. Uit eindelijk werd in 1909 een nieuwe school met vijf klaslokalen gebouwd op het Lichttorenhoofd. Ook deze school was in 1922, nadat de katholieke jongens naar de Sint-Petrusschool gingen, veel te groot. De school bleef echter in stand om andersdenkenden lager onderwijs aan te bieden. Onder hen de Nederlands hervormden die pas in 1953 een eigen school, de Vincent van Goghschool in de Stationsstraat, kregen.
Bronnen
Sr. M. Annette, Geschiedenis van de Congregatie der Penitenten-Recollectinen van Etten (N.Br.), 1951.
M.S.M. Hendrikx en R.J. Wols, Geschiedenis van de Leurse Parochie 1797 – 1989, Heemkundige kring Jan uten Houte, Etten-Leur, 1989.
Gemeenteverslag 1901 gemeente Etten-Leur, West-Brabants Archief, Bergen op Zoom.
