Landgoed Goeree en een verzamelaar van landgoederen

Landgoed Goeree

De naam is op dit moment nergens meer terug te vinden. Maar het aardige van dit verdwenen landgoed is wel dat ook nu nog prima in het landschap te zien is waar ooit het huis en de opstallen hebben gestaan. Ook de toegang laat zich makkelijk herkennen. De gemetselde brug over de gracht is nog zo goed als intact.

Landgoed Goeree komt al in 1411 in de archieven voor. Het heet dan echter Ansen Mare. In 1529 was de naam van het gebied Anxtmeer geworden. In de loop van de zeventiende eeuw was het landgoed bekend als Hengstmeer. Omstreeks 1760 was het in het bezit van Adriaan David van der Gon, vice-admiraal van Holland en West-Friesland. Deze man heeft waarschijnlijk de naam veranderd in Goeree. Althans sinds die tijd werd het vermeld als 'vanouds genaamd Hengstmeer, nu Goeree'. Op 19 juni 1829 veranderde het complex van eigenaar voor de som van elfduizendvijfhonderd gulden. De gelukkige is dan Hubertus Petrus Schillemans, een grondeigenaar die in Oosterhout woonde.

Landgoed Goeree kwam later in de negentiende eeuw in het bezit van de welgestelde redersfamilie Smelt uit Amsterdam. Die zocht een vakantiehuis en jachtverblijf ver weg van de hectiek van de hoofdstad. Enige tijd was het landhuis zelfs de plek waar de familie woonde. Amsterdam hadden ze achter zich gelaten. Maar wanneer begin vorige eeuw Hubertus Smelt en zijn vrouw Jurriaantje kort na elkaar overlijden, besluiten de meest volwassen kinderen, om het huis te verkopen. In het huis wonen dan nog de twee jongste kinderen, Ad Smelt (1892) en zijn jongere broer Theo (1895). Hun oudere broers en zussen beslissen dat ze naar een internaat moeten. Buurman dr. Marinus Antonie Jacobus Geluk koopt landgoed Goeree, ruim 96 hectare groot, in 1909 voor ƒ 40.000.

Dr. Geluk en zijn landgoederen

Marinus Geluk (geboren in 1861 te Dinteloord) is een opgeleid arts. In 1908 start hij op z’n 46e met offensieve grondaankopen. Zo verwerft hij in dat jaar onder andere Landgoed Lievenshove (Bergen op Zoom) en Landgoed Weltevreden (op de grens van Bergen op Zoom en Wouw). Het jaar erop verwerft hij zoals gezegd het naastgelegen Landgoed Goeree. De aanpalende Hoeve De Kleine Kieviet voegt hij in 1911 aan zijn bezit toe. In goed vijf jaar tijd verwerft Marinus Geluk in tien aankopen circa 486 hectaren voor bijna ƒ 250.000. Na de Eerste Wereldoorlog komen daar tot 1922 nog eens 25 hectaren aan grond en opstallen bij, terwijl hij slechts zo’n 10 hectaren verkoopt.

In 1923 brengt hij zijn hele bezit onder in N.V. Cultuuronderneming Zoomland. Hij is dan al vier jaar woonachtig in Antwerpen.

Goeree ging op samen met andere landgoederen in wat we nu kennen als Landgoed Zoomland. Eind jaren dertig was er een brand, het huis liep zware schade op. Korte tijd later is alles gesloopt. Slechts het rechthoekige terrein met de gracht en brug herinneren nog aan wat was. Sinds 1972 maakt het met het hele omliggende gebied deel uit van de eigendom van Brabants Landschap. De naam van het hele gebied werd toen Zoomland. En dat is nog steeds zo.

Suikerfabriek

Marinus Geluk richt in 1908 met drie andere investeerders de Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek Dinteloord op. Hij faciliteert de start door met hypothecair onderpand garant te staan voor grote leningen. Tegenwoordig is het nog steeds één van de twee operationele suikerfabrieken van de Suiker Unie.

Dit verhaal is een bewerking  van het artikel Landgoed Goeree verdwenen maar niet vergeten van Jan van de Kasteele (25 mei 2011), aangevuld met eigen archiefonderzoek.

Aanvullingen

Willem Kruf ging op 21 augustus 2021 foto's maken op het landgoed Goeree, zoals het er anno 2021 bij ligt. En hij stuurde ook de tip van Hans Jordans door: een portret van Adrian van der Gon (zie het verhaal hierobven). Dank daarvoor, Willem!