Bergen op Zoom kende ooit aardig wat landgoederen aan de oostkant van de stad, waar de rijken neerstreken. Lievensberg, Lievenshove, Ruytershove, om er maar een paar te noemen. Namen die we nu nog kennen, maar waar we geen beeld meer bij hebben. Veel minder bekend is landgoed Goeree.
De naam is op dit moment nergens meer terug te vinden. Maar het aardige van dit verdwenen landgoed is wel dat ook nu nog prima in het landschap te zien is waar ooit het huis en de opstallen hebben gestaan. Ook de toegang laat zich makkelijk herkennen. De gemetselde brug over de gracht is nog zo goed als intact.
Landgoed Goeree komt al in 1411 in de archieven voor. Het heet dan echter Ansen Mare. In 1529 was de naam van het gebied Anxtmeer geworden. In de loop van de zeventiende eeuw was het landgoed bekend als Hengstmeer. Omstreeks 1760 was het in het bezit van Adriaan David van der Gon, vice-admiraal van Holland en West-Friesland. Deze man heeft waarschijnlijk de naam veranderd in Goeree. Althans sinds die tijd werd het vermeld als 'vanouds genaamd Hengstmeer, nu Goeree'. Op 19 juni 1829 veranderde het complex van eigenaar voor de som van elfduizendvijfhonderd gulden. De gelukkige is dan Hubertus Petrus Schillemans, een grondeigenaar die in Oosterhout woonde.
Landgoed Goeree kwam later in de negentiende eeuw in het bezit van de welgestelde redersfamilie Smelt uit Amsterdam. Die zocht een vakantiehuis en jachtverblijf ver weg van de hectiek van de hoofdstad. Enige tijd was het landhuis zelfs de plek waar de familie woonde. Amsterdam hadden ze achter zich gelaten. Maar wanneer begin vorige eeuw Hubertus Smelt en zijn vrouw Jurriaantje kort na elkaar overlijden, besluiten de meest volwassen kinderen, om het huis te verkopen. In het huis wonen dan nog de twee jongste kinderen, Ad Smelt (1892) en zijn jongere broer Theo (1895). Hun oudere broers en zussen beslissen dat ze naar een internaat moeten. Buurman dr. Marinus Antonie Jacobus Geluk koopt landgoed Goeree, ruim 96 hectare groot, in 1909 voor ƒ 40.000.
Dr. Geluk en zijn landgoederen
Marinus Geluk (geboren in 1861 te Dinteloord) is een opgeleid arts. In 1908 start hij op z’n 46e met offensieve grondaankopen. Zo verwerft hij in dat jaar onder andere Landgoed Lievenshove (Bergen op Zoom) en Landgoed Weltevreden (op de grens van Bergen op Zoom en Wouw). Het jaar erop verwerft hij zoals gezegd het naastgelegen Landgoed Goeree. De aanpalende Hoeve De Kleine Kieviet voegt hij in 1911 aan zijn bezit toe. In goed vijf jaar tijd verwerft Marinus Geluk in tien aankopen circa 486 hectaren voor bijna ƒ 250.000. Na de Eerste Wereldoorlog komen daar tot 1922 nog eens 25 hectaren aan grond en opstallen bij, terwijl hij slechts zo’n 10 hectaren verkoopt.
In 1923 brengt hij zijn hele bezit onder in N.V. Cultuuronderneming Zoomland. Hij is dan al vier jaar woonachtig in Antwerpen.
Rally in de buurt van Bergen op Zoom, midden jaren '20. Vermoedelijk is de genomen op één van de landgoederen van Marinus Geluk. Zelf staat hij waarschijnlijk geleund tegen de tweede auto van rechts (N-13880; zie ook detail). De auto daarnaast is van de N.V. Cultuuronderneming Zoomland (N-13879). Uiterst links is op een auto het kenteken N-12024, op naam van J.G. van Breemen te lezen. (Bron: coll. F. van Breemen)
Goeree ging op samen met andere landgoederen in wat we nu kennen als Landgoed Zoomland. Eind jaren dertig was er een brand, het huis liep zware schade op. Korte tijd later is alles gesloopt. Slechts het rechthoekige terrein met de gracht en brug herinneren nog aan wat was. Sinds 1972 maakt het met het hele omliggende gebied deel uit van de eigendom van Brabants Landschap. De naam van het hele gebied werd toen Zoomland. En dat is nog steeds zo.
Dr. Geluk (waarschijnlijk), detail van de vorige foto
Suikerfabriek
Marinus Geluk richt in 1908 met drie andere investeerders de Coöperatieve Beetwortelsuikerfabriek Dinteloord op. Hij faciliteert de start door met hypothecair onderpand garant te staan voor grote leningen. Tegenwoordig is het nog steeds één van de twee operationele suikerfabrieken van de Suiker Unie.
Dit verhaal is een bewerking van het artikel Landgoed Goeree verdwenen maar niet vergeten van Jan van de Kasteele (25 mei 2011), aangevuld met eigen archiefonderzoek.
Aanvullingen
Willem Kruf ging op 21 augustus 2021 foto's maken op het landgoed Goeree, zoals het er anno 2021 bij ligt. En hij stuurde ook de tip van Hans Jordans door: een portret van Adrian van der Gon (zie het verhaal hierobven). Dank daarvoor, Willem!
Oprit vanaf toegangspad linkerzijde naar buitenverblijf
Pad ter hoogte van oprit buitenverblijf richting Klaverveldenweg
Gracht voorzijde met oprit vanaf pad links naar buitenverblijf
Gracht rechts van buitenverblijf vanaf doorgaand pad
Gracht links van buitenverblijf vanaf doorgaand pad
Gracht achterzijde met links de gracht richting wandelpad
Aanvulling: deze foto's van het landgoed stuurde Joris Smelt (met dank!)
Lisette Kuijper
bhiczei op 19 augustus 2021 om 14:07
Wat fijn dat het verhaal over dit onbekende landgoed nu dankzij jou niet verloren gaat, Marc! Hartelijk dank voor het delen van deze uitgebreide geschiedenis. Overigens erg jammer dat het huis zelf gesloopt is en we het dus niet meer kunnen bewonderen.
Hans Jordans
zei op 19 augustus 2021 om 22:08
Er zijn nog wel foto's van het huis. Ik zal er een naar jullie opsturen voor bijplaatsing. Het is ooit van het internet geplukt en dus toch al snel 100 jaar oud.
(Noot door forumbeheer: Inmiddels is de foto door Hans opgestuurd:)
Willem Kruf
zei op 20 augustus 2021 om 21:13
Het huis is dan wel verdwenen. De gracht of watergang rond het buitenverblijf is nog goed te zien in het (bos)landschap. De ligging is tegen een bestaand wandelpad.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 23 augustus 2021 om 11:32
Bedankt voor je reactie Willem. Er is dus toch nog herkenning in het landschap te vinden van dit eens zo mooie huis.
Willem Kruf
zei op 23 augustus 2021 om 16:51
Na wat googlen kan worden gesteld dat Goeree staat voor Goede Re(e)de. Door mij vrij vertaalt als "Veilige thuishaven". Dat Van der Gon, die leefde van 1717 tot1792, die naam koos is voor mij verklaarbaar, want als kapitein, schout-bij-nacht ging hij met verschillende marineschepen naar verre en onrustige gebieden bijvoorbeeld West Indie en Algiers.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 23 augustus 2021 om 20:37
Bedankt voor deze aanvullingen en linkje, Willem. Een goed gekozen naam voor dit huis.
Annemiek Weijers-van Loenhout
zei op 13 januari 2022 om 16:44
leuk weer eens iets te lezen over Huize Goeree . Mijn moeder is er geboren in 1921 toen mijn opa daar rentmeester was. toen ze 2 was zijn ze er vertrokken. ze kon alleen maar de verhalen vertellen die ze van oudere broers en zus en ouders heeft gehoord. Leuk ook die foto met die auto's en tractor.
Willem Kruf
zei op 27 februari 2022 om 17:25
Nog een leuke in de Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant op donderdag 21 juli 1921
** BERGEN-OP-ZOOM, 20 Juli. Als curiositeit kunnen wij mededelen dat hedennacht door den veldwachter Janssen op Nieuw Borgvliet alhier in de bosschen van het landgoed „Goerree" een das geschoten is. Het dier woog 68 K.G. en had een lichaamslengte var. 1.65 M. Een mooie vangst
Ronald van Immerseel
zei op 11 april 2022 om 15:49
Beste Marc,
Ik ben bezig met onderzoek naar Landgoed Groot Haesebroek (incl. Wiltrust, De Papegaaien en het Zwarte Hek) te Wassenaar. Prinses Wilhelmina verkoopt in januari 1898 Groot Haesebroek, 170 ha. met bijbehorende landhuizen voor fl. 170.000 aan de arts dr. Marinus Anthonie Jacobus Geluk (1861-1937). Ik ben heel benieuwd naar aanvullende informatie over Marinus Geluk en vraag me af of er in de familie nog informatie is over het Wassenaarse bezit?
Willem Kruf
zei op 11 april 2022 om 17:19
Dag Ronald,
Wassenaar: mijn tante en haar man hadden daar een dierentuin. Dat liep niet goed. In 1948 stichten zij in Amersfoort het nog bestaande dierenpark met die naam. Nog steeds in familiebezit. Het park in Wassenaar ligt dat bij de door jou genoemde landgoederen????
Ronald van Immerseel
zei op 11 april 2022 om 21:44
Beste Willem,
Hoe heette de dierentuin? Groot Haesebroek was 182 ha. groot.. ik denk dat Geluk met de verkoop in 1908 de aankoop van de Bergen op Zoomse landgoederen kon financieren. De Wassenaarse gronden werden verkocht aan een exploitatiemaatschappij die hier villawijken bouwde.
Met vriendelijke groet,
Ronald
Willem Kruf
zei op 12 april 2022 om 08:08
Dag Ronald,
Dierenpark Wassenaar lag van 1937 tot 1985 aan Rijksweg N 44. Het park was Louwman en mijn oom werkte daar tot 2948 dus.
Ronald van Immerseel
zei op 12 april 2022 om 08:33
Beste Willem,
Nee dan is er geen verband. Groot Haesrboek ligt aan de andere kant (westzijde) van Wassenaar nabij de Schouwweg en Jagerslaan.
Goedendag, Landgoed Goeree is zo een 70 jaar in het bezit geweest van mijn familie in de 19e begin 20e eeuw. Er is weinig over bekend in de familie. Ik heb nog enkele foto’s in t bezit aangaande Landgoed Goeree die niet algemeen bekend zijn. Mijn overgrootvader en zijn halfbroer kwamen in aanraking met de jacht op Landgoed Goeree en werden landelijk bekend in het jagers leven. Zo was de halfbroer van m’n overgrootvader van ongeveer 1910 tot 1950 hoofdredacteur van de Nederlandsche Jager. Mijn overgrootvader schreef daar ook stukjes in onder de schuilnaam Go -On. Zijn er nog documenten die in te zien zijn over Landgoed Goeree zoals bijvoorbeeld bij het West Brabants Archief. e.d. Ik kan u desgewenst nog die enkele foto’s opsturen aangaande Landgoed Goeree. Mvg, Joris Smelt
Norah
zei op 5 maart 2023 om 17:22
Dag Joris,
Behalve bij www.westbrabantsarchief.nl wat u zelf aankaart, kan men ook nog het nodige vinden bij www.delpher.nl > kranten.
U kunt dan het beste in de zoekbalk typen: landgoed prox goeree.
Mvg.
Hans Jordans
zei op 5 maart 2023 om 17:54
Hallo, u knut ook contact opnemen met de redactie van de Waterschans, een uitgave van de Geschiedkundige Kring BoZ. Zij zijn bezig een boekwerk samen te stellen over de landgoederen rond BoZ en zullen uw kennis zeker op prijs stellen. het emailadres is waterschans@geschiedkundigekringboz.nl. De hfd-red is Jan v d Kasteele.
Willem Kruf
zei op 5 maart 2023 om 18:24
Ik heb de heren Van de Kasteele en Boot van de Geschiedkundige Kring ingeseind. Door te verwijzen naar dit verhaal.
Joris Smelt
zei op 5 maart 2023 om 19:46
Hierbij bijgesloten de foto’s die ik heb van Landgoed Goeree
Joris Smelt
zei op 5 maart 2023 om 21:07
Ok doorgestuurd naar de geschiedkundige kring
Marilou Nillesen
bhiczei op 6 maart 2023 om 11:11
Dag Joris, even voor de zekerheid: heb je de foto's (ook) gestuurd naar info@bhic.nl? Dan plaatsen we ze hier graag bij, hoor. Bedankt alvast!
Joris Smelt
zei op 6 maart 2023 om 11:29
Ok. Zojuist gedaan.
Ad van Loon
zei op 7 februari 2024 om 19:54
....En, Marilou, waar blijven die foto's nou? Het landgoed Goeree is tot nog toe maar bij weinigen bekend in het Bergse.... Die foto's voegen dus zeker wat toe!
Marilou Nillesen
bhiczei op 8 februari 2024 om 08:25
Dàt is een goeie vraag, Ad. Ik ben bang dat ik die mail helemaal heb gemist. Ik ga er achteraan en dan wordt het hopelijk snel vervolgd.
Marilou Nillesen
bhiczei op 8 februari 2024 om 17:32
En ik ga aan de slag met de andere foto's van Joris (die ze al meteen weer heeft gestuurd, waarvoor veel dank!)
Marilou Nillesen
bhiczei op 11 februari 2024 om 16:17
En inmiddels zijn ook de andere foto's van Joris aan het verhaal toegevoegd. Dus dank aan Joris voor het toesturen, en dank aan Ad voor de oplettendheid!
Willem Kruf
zei op 12 februari 2024 om 08:26
En mooi en gelukkig hee dat er op deze site verhalen over Bergen op Zoom en Borgvliet wereldwijd beschikbaar worden.
Hubert Mombers
zei op 20 februari 2024 om 11:39
Hallo beste allen,
Ik ben een kleinzoon van mijn oma Johanna Smelt ( 1878-1965) .
Ik heb onlangs een artikel geschreven in her Brabants Tijdschrift ' Brabeau ' over Goeree.
Ik ben ook in het bezit van aantal " Relikwieën " van het landhuis Goeree. Mijn oma heeft mij veel verteld en ook mijn vader over vroeger.
Indien er interesse is bij over Goeree wil ik dat gaarne delen met anderen. Ik weet dat Jan van de Kasteele ook bezig is met een boek over landgoederen rond Bergen Op Zoom.
Tot zover en ben benieuwd naar jullie reacties.
Hartelijke groet ,Hubert Mombers ( ik ben ook genoemd naar mijn overgrootvader van oma's zijde , Hubert Smelt)
Marilou Nillesen
bhiczei op 20 februari 2024 om 22:34
Dag Hubert, wat leuk dat je hier reageert. Bijzonder dat je zo'n directe connectie hebt met Goeree. Ik weet niet of het verhaal over Goeree in Brabeau ook online terug te vinden is? Want dan zou ik hier een linkje naar kunnen plaatsen.
En los daarvan: onze site staat altijd open voor dergelijke verhalen. Dus als je een bijdrage wil leveren... wij zijn er blij mee! (je kunt het aanleveren als een Word-bestand naar insturen@bhic.nl)
Hubert Mombers
zei op 20 februari 2024 om 23:11
Goedeavond Marilou,
Dank voor je reactie. Ik heb uiteraard het geschreven artikel uit Brabeau nog in mijn bestand zitten. Ik zal proberen het door te sturen naar je Emailadres zo als gegeven. Ga het proberen....Ben helaas niet zo goed met de PC en apparaten. Laat mij aub weten of het overgekomen is of niet dan ben ik ook weer gerust. Met vriendelijke groet, Hubert
Marilou Nillesen
bhiczei op 21 februari 2024 om 08:29
Dag Hubert, ja hoor, alles is goed aangekomen; dank daarvoor! Het kan nog even duren voordat eea is verwerkt maar we gaan er graag mee aan de slag. Wordt vervolgd :)
Hubert Mombers
zei op 21 februari 2024 om 09:52
Goedemorgen Marilou.
Dank voor je bericht terug . Fijn dat het bhic. er mee aan de slag gaat. Zo komt het verhaal compleet. Mocht ik nog wat foto's vinden dan zal ik deze alsnog sturen. Fijne dag und grüße, Hubert.
Hubert Mombers
zei op 21 februari 2024 om 12:02
Beste Marilou en overige geïnteresseerden,
Hierbij nog een reactie naar aanleiding van de foto van Joris Smelt.
Betreft foto vóór Goeree met 10 personen. Ik vermoed dat deze dateerd uit 1900/01.
Toelichting : te zien 3 heren met hoed. 1 daarvan zal zijn eigenaar Hubert Smelt 1848, de overige zullen jachtvrienden zijn want zij hebben jachthonden bij zich. Dat zullen waarschijnlijk Griffons/ Korthals zijn. De 2 volwassen vrouwen is rechts Juliana De Ruyter 1861 , de 2e echtgenote van Hubert S. De vrouw op de trap in werkschort zal huishoudster zijn.
De 5 kinderen zijn , rechts - Gerrit S. 1885, Adriaan S. 1892, vooraan in zwart jasje Theodoor 1895. Bij ons in de familie bekend als ome Do. Die heb ik goed gekend in de jaren ' 60 want hij ging jagen met mijn vader. De 2 meisjes zijn Juriaan/ Juliana S. 1886 en Leonie S. 1890.
Goeree was toen onder huisnummer K 191.
Tot zover deze aanvulling. Ga opzoeken in de stamboom wie Joris Smelt is. Hartelijke groet, Hubert Mombers
Joris Smelt
zei op 21 februari 2024 om 17:37
Beste Hubert Mombers, uw oma Johanna Smelt was het zusje van mijn overgrootvader Hubert Smelt (1874). Zijn vader ook een Hubert Smelt (1848) was de eigenaar van landgoed Goeree. Op de foto helemaal boven dit verhaal staan ze afgebeeld met helemaal links een jeugdige foto van m’n overgrootvader in een zwart jasje. Ik denk dat die foto rond 1890 is gemaakt.
Willem Kruf
zei op 21 februari 2024 om 18:01
Geinig Goeree huisnummer K191. Kan je nagaan hoeveel huizen er in het gebied stonden. In 1864/65 werden de eerste huizen op het nieuwe dorp (later Nieuw Borgvliet) K 194, 195 genummerd. Lees sommige verhalen over dat dorp op deze site. De in 1864 in het leven geroepen RK-parochie H. Antonius Abt reikte tot de vesting Bergen op Zoom. Gebied Kievith, Klavervelden viel onder die parochie volgens mij, dus mogelijk Goeree ook.
Willem Kruf
zei op 21 februari 2024 om 18:59
Aanvullend:
De weduwe Van Gorkum van het nabijgelegen landgoed Zoomvliet stelde 15 gulden voor de te bouwen kerk beschikbaar.
