Machineplaatje Gestel maakt geschiedenis

De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag bezit van genoemde firma een prachtig boekwerk uit 1904, Maschinen für die gesamte Papierindustrie. Later vond ik op de site Historische Drukkerij Turnhout een lijst van leverdatums gecombineerd met volgnummer van de machinebouwer. De productie van Karl Krause startte in 1855, in 1893 werd productnummer no. 39660, het gevonden plaatje, op een machine bevestigd.

In de zestiger jaren, werkzaam bij Philips papierfabriek in Eindhoven, redde ik uit de papiermolen een woordenboek van Van Dale uit 1884. Daar passeerde de geschiedenis: complete verzamelingen, overbodige administratie, het einde van het Rijke Roomse Leven, waaronder dikke altaarmissaals. Versnipperaars bestonden nog niet en we ‘redden’ papiervellen misdruk van sigarenbandjes, “ringen” genoemd, die op een linkse werden geruild met de magazijnbediende, een verzamelaar van sigarenbandjes, op het moment van spoed benodigd materiaal bij de naast gelegen machinefabriek.

Ik deed een greep uit bestellingen uit de jaren 1928-1933 van 5.000 tot 10.000 stuks etiketten en sigarenbandjes, summier geadresseerd aan de Firma Gestel & Zoon Eindhoven. Zelfs “Lithografie Kleine Berg Eindhoven” bleek al voldoende. Bij de naam Gestel ligt de klemtoon op de laatste lettergreep: Gestél.

Klik op de foto's voor een grotere versie

De familie Gestel uit Dirksland startte in 1880 een drukkerij op de Kleine Berg. Vincent van Gogh was een regelmatige bezoeker. Hij haalde daar zijn donkere inkt en bestelde een litho-steen waarop hij in de drukkerij de bekende prent van de ‘Aardappeleters’ tekende.

Bij de zoektocht naar meer achtergrond van de firma werd ik verwezen naar Janus Verhoeven uit Bergeijk, oud-medewerker bij Dirk Gestel. Als 17-jarige bakkerszoon begon hij in 1960 als ‘leerling’ en volgde daarbij de Grafische School. Hij vertelde over steendruk, lithografie, offset, diep- en vlakdruk, en toonde de verzameling van wat er in die jaren aan drukwerk door zijn handen was gegaan. De drukkerij ontwierp voor de tabaksindustrie kleurige sigaarringen en etiketten, sommige in reliëf, als aankleding van sigarenkistjes en doosjes, en verpakkingen en wikkels voor de chocolade-industrie.

Janus beschikt over een enorme kennis, hij bezit recepten van het kleurendrukwerk, een compleet archief! Hij nam in 2005 na 46 jaar afscheid, daarbij was hij ook een fanatiek verenigingsman. Zoals in veel bedrijven werd ook hier op Goede Vrijdag om 3 uur het werk onderbroken. Aan Koppermaandag, de jaarlijkse feestdag van drukkerijen op de eerste maandag na Driekoningen, werd geen aandacht besteed.

Het Steendrukmuseum van Valkenswaard bezit talloze afbeeldingen op Solnhofener kalkstenen uit Beieren, Zuid-Duitsland. Ik ontdekte daar de afgebeelde lithografische handdrukpers van Karl Krause uit 1912, bestemd voor een eerste proefdruk. Daarna werd de oplage op grote snelpersen gedrukt, het bronzen plaatje vermeldt volgnummer no. 133780. Het 15 jaar geleden gevonden registratieplaatje, de poststukken, drukkerij Gestel leverde hiermee een eeuw geschiedenis.