De Mark ontstaat ten westen van Castelré bij Merksplas (Koekhoven). Zij heet dan nog Bovenmark en loopt via Minderhout naar Galder en vandaar verder naar en door Breda. In de stad vloeit de Bovenmark samen met de Aa of Weerijs. Vanaf dat punt heet de rivier Mark. De rivier vormt de gemeentegrens tussen de gemeenten Drimmelen en Moerdijk aan de rechteroever en Etten-Leur en Halderberge aan de linkeroever. Bij het dorp Standdaarbuiten verandert de naam Mark in Dintel. De (Mark en) Dintel mondt uit in het Volkerak.
De haven van Breda weer uitgegraven
De Mark is een typische laaglandbeek, en dat betekent dat zij in haar loop, zowel in België als in Nederland, het water opneemt van een groot aantal beken: de Chaamse Beek, de Galderse Beek, de Heerlese Loop, de Kerzelse Beek, de Leijloop, het Merkske, de Molenleij en de Strijbeekse Beek. Het stroomgebied van de Mark vormt daarmee een van de belangrijkste bekenstelsels in Brabant.
Brug over de Mark in Standdaarbuiten
De naam Mark
Er bestaat enige discussie over de betekenis van de naam “Mark”. De oudere literatuur gaat er van uit dat het woord ‘mark’ gebruikt is in de zin van “grens” (denk aan ons woord “markeren”). De Mark zou de grensrivier zijn tussen zand en klei. Al rond 800 zou de Mark de staatkundige grens gevormd hebben tussen Neustrië en Austrasië of tussen de gouwen Rijen en Strijen. Als extra argument voor een oude grens worden twee versterkingen uit de Romeinse tijd aangevoerd, namelijk één te Kesteren onder Prinsenbeek en één te Castelré tegen de Mark aan.
Gorzen in de Dintel
Anderen denken dat een betere verklaring voor ‘mark’ moeras is, of rivier in moerassig gebied. Vóór de grootschalige ontginningen in de middeleeuwen stroomde de rivier ten zuiden van Breda door een grotendeels met veen gevuld dal. Waarschijnlijk siepelde in bepaalde gedeelten het water zelfs een beetje diffuus door het veen heen. De ontginning van het veen leidde tot versnelde waterafvoer, insnijding van de bedding in de ondergrond en het deponeren van de opgewoelde materiaal op het veen verder benedenstrooms. Er ontstond een sterk meanderende, duidelijk gedefinieerde rivier.
Dintelsas
In 1937 overstroomden zowel de Mark als de Aa of Weerijs. Het Polygoon Weekjournaal van week 7 toonde er een reportage over. Bron: Weekjournaal van Polygoon Hollands Nieuws van week 7 uit 1937 via BrabantinBeelden, filmnummer OB-182 (publiek domein)
Ook benedenstrooms van Breda stroomde de rivier door een uitgestrekt veenlandschap dat in de late middeleeuwen grotendeels met zeeklei werd afgedekt. De rivier was door de venige (moerassige) bodem op de meeste plaatsen dus niet gemakkelijk via een voorde over te steken. Voordat de Mark grensrivier was, heette hij waarschijnlijk al zo, hetgeen pleit voor de betekenis “moerassige”.
