Meester de Rijk

Na de vierde klas onder leiding van “Bulstronk” van D. kwam ik in  combinatieklas 5/7 bij meester en hoofd der school Klösters. Die zat vaak achterin de klas wat te typen. Wij van de 5de klas moesten dikwijls werkjes van klas 7 nakijken. Je leest het goed, niet andersom. Een van die 7de klassers beloofde zelfs snoepjes, als je niet teveel fouten in zijn dictee aankruiste. Op die snoepjes kon je wachten tot Sint-Juttemis. Zover wat betreft de pedagogisch-didactische kwaliteiten van onze hoofdmeester. We hadden allemaal bijnamen: ik was Dekkertje van de Vecht. ’s Winters mochten we in de ochtendpauze om beurten de verwarmingsketel in de kelder stoken. Dat kon je makkelijk rekken tot de middagpauze. ’s Zomers moest er soms geschoffeld worden. Eén van mijn klasgenoten werd tijdens zijn werkzaamheden naar binnen gestuurd door de heer Goebbels, omdat zijn opgewekte gezang de les van meneer Goebbels verstoorde. In de centrale hal, waar de klassen in twee verdiepingen omheen lagen, hadden we zangles en soms keken we daar leerzame Fibo-filmpjes in zwartwit. Bijvoorbeeld over verkeer, genaamd De Drie O’s: Onachtzaamheid, Onoplettendheid  en Onvoorzichtigheid in het Verkeer.

In klas 6 kwam ik zes bij meester de Rijk. Die deed klas 5 en 6 tegelijk met een deur tussen twee lokalen. Moeiteloos. Nou ja, moeiteloos. Als klas 5 zich niet gedeisd hield, verschoot hij van kleur en siste die klas vervaarlijk toe. Onze coöperatieve klas zat in een carré-opstelling, vrij modern voor die tijd. De andere klas had de gebruikelijke treinopstelling(drie rijen van banken voor twee leerlingen per bank). Voor mij was klas 6 een jaar waarin ik met plezier en zelfvertrouwen ontzettend veel geleerd heb na twee mindere jaren.  Meester de Rijk was gewoon een hele goeie en aardige onderwijzer. Maar niemand is perfect. Bij een vrije schrijfopdracht had mijn beste vriend in zijn kinderogen een fantastisch opstel over een vaaravontuur op de Maas geschreven. Met vette rooie letters schreef de meester er ”Dat kan en mag helemaal niet!” onder en beloonde zijn opstel met een dikke 5. Misschien dacht meester Toon dat hij zijn leerling moest genezen van zo’n ernstige afwijking als fantasie*.

Op latere leeftijd ben ik Toon weer tegengekomen maar nu als collega. Hij was nog steeds dezelfde vriendelijke man met hetzelfde golvende haar, een beetje dunner nu. Hij had de lagere school voor de Aloysius Mavo in Uden ingeruild, waar hij geschiedenisleraar werd en ook in de schoolleiding terecht kwam. Toen vervolgens Aloysius fuseerde met het Rivendell College – de toenmalige concurrent van onze Rooie School  – kwam ik hem weer tegen, wanneer wij gezamenlijke bijeenkomsten hadden, bijvoorbeeld bij onnavolgbare bijscholingen. Onnavolgbaar, omdat het bijschoolcircus inmiddels geprivatiseerd was en dus op de eerste plaats een verdienmodel werd. Dat hebben we geweten. Zo moesten we bijvoorbeeld aan onderling vertrouwen werken door een collega op te vangen die zich als een plank achterover moest laten vallen. Ik moest iemand opvangen die een kop groter en veel steviger was dan ik. Gelukkig vertrouwden wij op ons wederzijds wantrouwen t.a.v. die opdracht. Er zijn nog veel meer dwaze opdrachten, maar dat voert te ver.

Terug naar klas 6. Omdat het er naar uitzag dat ik na de lagere school verder ging studeren, kwam ik in de bijlesgroep en leerde daar hoe een Franse kat op een kast zat: “Le chat est sur l’armoire.” En dat vader een zware pijp rookte: “Papa fume la pipe.” En meer van dat soort buitengewoon nuttige zinnetjes voor als ik ooit op vakantie zou gaan naar Frankrijk. Ik heb beide zinnetjes nog nooit of te nimmer gesproken in Frankrijk, terwijl ik daar veel rokende vaders en katten (maar nooit op een kast)  gezien heb. Waarschijnlijk deed zich de gelegenheid niet voor om er zo’n prachtig zinnetje in te gooien. En of die zinnetjes nou zo’n succesvolle opening zijn om indruk te malen op een belle française waag ik te betwijfelen. Ik ben nooit zo goed in communicatie geweest, laat staan in ’t Frans, ook al kende ik de rijtjes van avoir en être. Maar daar scoor je bij de meisjes ook echt niet mee. Heb ik niet geprobeerd, hoor!

De leerlingen die verder gingen studeren kregen ook ontleedkunde: taalkundig en redekundig ontleden. Kom daar nu nog maar eens om. Later bleek dat oh zo nuttig op het Gymnasium bij het leren van de meest vreemde talen zoals Engels, Frans, Duits, Latijn en Grieks, want een beter begrip van en inzicht in de eigen taal is een groot voordeel bij het aanleren van een vreemde taal. Dat houdt direct verband met het doorzien van taalstructuren. Deze vanzelfsprekendheid is tijdens mijn loopbaan als leraar Engels over de heg gekieperd door “onderwijskundigen” die er – als dat de mode was - het naïeve idee op na hielden dat je een kind in de vreemde taal moet onderdompelen zoals dat bij peuters gebeurt. Met drie lessen in de week en een beetje huiswerk zeker. Totaal onvergelijkbare situatie.

Voordat ik de lagere school verliet, werd Ik ook nog psychologisch getest. Nou dat heb ik geweten! Die test was geen probleem, maar de uitslag was een ramp. Mijn ouders en ik zaten erbij toen de psycholoog zijn vonnis velde. Mijn moeder begon in het bijzijn van die andere volwassenen te zaniken over de inktvlekken op mijn handen, waar ik me tot dat moment totaal niet van bewust was en waarmee ik  ook geen enkele moeite had. Ik had wel door de grond willen zakken, maar dat kan alleen figuurlijk. De uitslag heb ik wel onthouden en daar was ik blij mee. Ik was kritisch en had een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Ook mijn ouders waren daar wel blij mee. Waar ik minder blij mee was, was het advies  MULO. Ik wilde immers naar Het College van het Heilig Kruis.

Mijn beste vriend uit de zesde klas heeft Toon de Rijk in zijn laatste jaren, toen hij ziek was, van dichtbij  meegemaakt. Toon wist nog heel veel leerlingen op te noemen uit onze klas. Mijn vriend volgde Toon op als secretaris van de Heemkundekring Uden. Wij hebben beiden warme herinneringen aan deze vriendelijke en vakkundige onderwijzer met een warm hart voor kinderen.

Meer onderwijzersportretten van Cor Dekkers 

* In Charles Dickens’ Hard Times leert Meester Gradgrind zijn leerlingen dat Facts and Facts only heilig zijn en Imagination verwerpelijk. Zo erg was Meester de Rijk zeker niet, behalve bij dat opstel.