Nee, de 9-jarige Gerard Augusteijn heeft geen vijf cent uit de la van zijn moeder gestolen. Maar als meester Sio met een stokje op zijn hoofd slaat en hem daarna beveelt op een bankje te gaan liggen om hem op zijn rug te kunnen meppen, breekt de jongen en bekent. Ook al heeft hij het niet heeft gedaan, zo zal hij later blijven benadrukken.
Illustratie: Onderwijzer voor de klas, Willem Steelink (II), 1866 – 1928 via Rijksstudio
Voor het voorval moeten we terug naar 21 november 1927, naar de bijzondere school in Lepelstraat, net onder Halsteren. Meester Sio roept Gerard in de klas en vraagt of hij vijf cent uit de la van zijn moeder heeft gehaald. Gerard ontkent; meester Sio bestrijdt dat. Maar als de negenjarige jongen halsstarrig volhoudt dat hij niets heeft gestolen, pakt meneer Sio zijn stokje.
Opzettelijk en met kracht
Eerst slaat hij Gerard tegen zijn hoofd. Meerdere keren en 'opzettelijk en met kracht op pijnlijk aandoende wijze', lezen we in het vonnis. Daarop gebiedt hij de jongen op de bank te klimmen en daar voorover te gaan liggen. Opnieuw slaat Sio met het stokje, dit keer meerdere malen op de onderrug. Gerard vertelt dat hij wel moest huilen van de pijn maar ook weer niet zo hard dat hij zijn zakdoek nodig had, en dat de slagen tegen zijn hoofd meer pijn deden dan die op zijn rug. Dat hij maar zei dat hij wel gestolen had omdat hij wilde dat Sio zou ophouden. Want zijn eigen meester geeft hem ook wel eens een klap maar niet zo langdurig, en niet met een stok. Bovendien: hij hád geen geld van zijn moeder gestolen.
Thuis vertelt Gerard alles tegen zijn vader. Verzwijgen heeft ook geen zin want de buil op zijn hoofd is onmiskenbaar groot. Zijn vader laat de jongen zijn shirt uitdoen en ziet de striemen op zijn rug. Daarop stapt hij boos naar school en wordt het uiteindelijk een zaak voor de rechter. Ook daar zal Gerard verklaren het geld níet gestolen te hebben.
uit het vonnis tegen meester Sio
In het vonnis lezen we dat meester Sio eerst een ander beroep had; dat van veldwachter maar dat zijn penning is afgenomen. Er wordt niet gezegd waarom dat zo is, wel dat hij is vrijgesproken van ‘datgene dat hem toen ten laste werd gelegd’. Na zijn baantje bij de politie kiest Sio voor een carrière in het onderwijs. Voor de ‘kastijding’ van Gerard krijgt hij een boete van vijftien gulden die hij zegt te zullen betalen.
Examen hoofdacte
Navrant: in een snelle zoektocht door Delpher – de online krantenbank – naar de mishandeling duikt het verhaal van meester Sio zo gauw niet op. Wel talloze mishandelingen door andere onderwijzers in de vorige eeuw, tot hersenschuddingen en ziekenhuisopnames aan toe. We vinden overigens meester Sio wel terug in een ander verhaal: als hij een jaartje later is geslaagd voor zijn examen hoofdacte.
Bron: register 23-710. Rolnummer 238, scans vanaf 567
Dit verhaal is gelezen door een groepje oud-Nieuw Borgvlieters. Er komen de reacties los:
Cor Luijsterburg : Ik kan me niet herinneren dat een van onze onderwijzers ons ooit heeft geslagen. Wel op de knieën voor het bord zitten en strafregels schrijven. Maar zelfs dat gebeurde nauwelijks.
Louis Raaijmakers : Ik heb wel enkele slechte ervaringen met een aantal onderwijzers op de Vincentiusschool. Het zal wel aan mij gelegen hebben; gelukkig had mijn moeder alle vertrouwen in mij en heeft een keer ingegrepen. Volgens mij heeft de vader John en Adri van Kaam dat ook eens gedaan.
Jan de Crom : Niet slaan? De eerste die ik me herinner was meester Teuns, een nieuwe onderwijzer in de tweede klas in 1951. Die liet je door een bordbankje kruipen en sloeg dan met een stok. Hoe eerder je door het bankje was, hoe minder klappen je kreeg. In de derde klas sloeg meester van Eekelen met twee vingers tegen je kop. Ook dat kwam flink aan. En dan meester Bervaes. Die sloeg met een stok tegen mijn kop. Omdat vanaf mijn geboorte mijn schedeldelen niet precies aan elkaar zitten, heeft mijn vader daarover een brief geschreven aan Bervaes. Die brief werd smalend voorgelezen voor de klas. Dat had hij beter niet kunnen doen, want nu kreeg hij een woeste vader Piet op bezoek. De helft van de zes leerkrachten op de lagere school is geen onaardige score. Of het allemaal aan mij lag, zoals Louis voor zichzelf dacht, betwijfel ik.
Mijn Vincentiusschoolervaring gaat vanaf 1953.
Ik ken geen Meester Sio op de Vincentius, ook geen meester Teuns. Wel een meneer Tax.
Van slaan weet ik nog wel dat je bij meneer Bervaes kon kiezen uit drie verschillende lijfstraffen: bordlat, rietje en stok. Zelf heb ik er niet onder geleden.
