Beginpunt van de wandeling is het geheel door water omgeven kasteel (1), dat uit twee gedeelten bestaat. Over een brug bereikt men de bijgebouwen (links), waarna een tweede brug toegang geeft tot de hoofdburcht. Op de puinhopen van het in 1581 afgebrande complex lieten de zusters Clarissen in 1720-1723 het klooster bouwen dat er nu nog staat.
Alvorens de stad binnen te gaan, zien we rechts een standerdmolen (8). Hij is eigendom van de graaf. De inwoners van het graafschap zijn verplicht daar hun graan te laten malen. Het gaat hier ongetwijfeld om de ‘wintmeulen’ die in artikel 31 van het stadsprivilege van 1357 wordt vermeld.
Aan de andere kant van de stadsgracht bevindt zich links de parochiekerk (2), toegewijd aan de H. Servatius. Het bouwjaar is onbekend, in het begin van de 15de eeuw wordt de kerk vermeld. Door het oorlogsgeweld in 1573 en 1581 zou dit gebouw afbranden en niet meer opgebouwd worden. Het kerkhof is gebleven.
Om de kerk heen wandelend, bereiken we de Maasbommelse poort (4). De weg naar die Gelderse stad loopt over de Maasdijk tot het veer. Bij de poort maakt de dijk een hoek van 90 graden noordoostwaarts; vanaf dat punt tot de Gevangenpoort vormt hij één geheel met de stadsmuur. In een 17de-eeuws dijkschouwregister wordt de Maasbommelse poort de ‘Hampoerte’ genoemd, naar de uiterwaard De Megense Ham ten noordwesten van de stad.
De noordzijde van het driehoekige pleintje dat tegenwoordig de Koolmarkt heet, wordt afgesloten door de Maaspoort (5), die van tijd tot tijd zeker ook als waterkering heeft dienstgedaan. In 1635 nog werd in de poort een gebont met twee deuren aangebracht om in watersnoot de selve deuren toegedaen te wordden tot conservatie der stadt.
We richten onze schreden zuidwaarts en zien rechts spoedig het torentje van de Sint-Antoniuskapel (3). Deze wordt vanaf 1463 vermeld en zal van 1851 tot 1872 de Megenaren tot parochiekerk dienen; daarna maakte het bedehuis plaats voor het gymnasium van de paters Franciscanen.
Niet ver van de kapel verwijderd staat opzij van de weg, en niet eroverheen (zoals je van een poort zou mogen verwachten), de zogenoemde Gevangenpoort (6), die mede dankzij enkele restauraties behouden is gebleven. Precies bij deze toren buigt de Maasdijk weer van de stad af; ook dit dijktracé heeft de eeuwen getrotseerd.
Langs de binnenkant van de stadsmuur, die hier door middel van drie torens is versterkt, arriveren we tenslotte bij de poort die de invalsweg vanuit Macharen en ’s-Hertogenbosch overspant. De naam ‘Boschpoort’ (7) is dan ook een logische.
Gebouwen
- Kasteel, XII, verbrand in 1581
- Parochiekerk Sint-Servatius, afgebrand 1573 en 1581
- Sint-Antoniuskapel, vermeld 1463, afgebroken 1872
Stadspoorten
- Maasbommelse poort
- Maaspoort
- *Gevangenpoort, XIV
- Boschpoort
Molens
- Standerdmolen, al vermeld 1357
