Neem zelf je brood mee naar de optocht met de Boerenapostel Van den Elsen

Bij het opnemen van de verhalen achter de bewoners kwam dit onderwerp vaak naar voren. Was het niet door een ingelijste ‘Goddelijke Huiszegen’, dan was het wel een prent met een groot oog in een driehoek; met daarbij de tekst Gods oog ziet alles.

Een afbeelding die me deed denken aan vroeger. Een beetje bang werd ik er toen van, maar niet genoeg om geen kattenkwaad meer uit te halen. Ze moeten daarboven toch ook wat te doen houden, nietwaar? Mariabeeldjes waren hier en daar ook aanwezig, al dan niet met een brandend kaarsje.

Dikwijls kwam ik het bidprentje van Pater van den Elsen (1853-1925) tegen. Dat wekte mijn interesse. Niet alleen omdat hij duidelijk door zoveel mensen met zulke genegenheid werd herinnerd, maar het betrof ook een persoon die in het begin van de twintigste eeuw veel betekende voor de boerenstand. Veel is er al over ‘de Boerenapostel’ geschreven en ook ik had een uittreksel bereid om in het boek over Vrilkhoven op te nemen, daar hij zo’n grote rol speelde in de belevingswereld van de boeren van die Liempdse buurtschap. In een van de biografieën werd een gedicht van Poot verwoord dat Van den Elsen graag citeerde:

Ik ben maar een boer, doch hef de schedel fier omhoog.

Mijn stam zij laag, mijn stand is edel in ‘s wijzen oog.

De boer moet heer en burger spijzen.

Met vleesch en boter, graan en kruid.

Daarom- wie laf den boer misprijzen,

Die lach ik uit!

In het voorwoord bij het boek “De Boerenapostel pater Gerlachus van den Elsen” valt te lezen dat de boeren, eeuwenlang verdrukt en miskent, door Van den Elsens sociale actie een gevoel van eigenwaarde kregen. Als emancipator van de Noord-Brabantse boerenstand leerde hij hen zich te organiseren. Enkele van de initiatieven die Van den Elsen in dit kader nam, was de oprichting van de NCB en de Boerenleenbank, later opgegaan in de Rabobank.

In een rijke zoldervondst troffen we het gedenkboekje Boerenvreugd en Boerenverdriet aan ter herinnering van het 25-jarig jubileumfeest van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond in 1921, waarbij de pater tot officier van de orde van Oranje Nassau wordt bevorderd. Bij die gelegenheid was er in ’s-Hertogenbosch een enorme bijeenkomst van boeren uit de hele regio georganiseerd. Jammer genoeg heb ik daarover geen overleveringsverhalen. Die zullen er toch moeten zijn, want er kwamen genoeg mensen op af. Alleen al in mijn eigen familie moeten er voor-opa’s zijn geweest die daar als boer bij aanwezig waren. Tot op heden ben ik er niet veel wijzer van geworden, maar wie weet komt er nog iets boven tafel.

Geen woord van protest

De optocht van 17 augustus 1921 in ’s-Hertogenbosch was een gigantische gebeurtenis voor die tijd. Echter, de pater roept alleen mannen op om naar Den Bosch te komen en verzoekt de vrouwen nadrukkelijk thuis te blijven. Wat dat betrof was hij duidelijk over zijn opvattingen: het traditionele rollenpatroon was heilig. De indruk wordt gewekt dat dit wellicht voor de meeste aanwezigen gold. In ieder geval kwam ik geen woord van protest tegen in het boekje dat er verslag van doet.

Verder trof me in het boekje nog een rake opmerking. Onze Lieve Heer was het voor zover bekend slechts één keer in de woestijn gelukt om brood te vermenigvuldigen voor eerst 5000 en daarna 7000 mensen.

Het viel de feestcommissie dan ook niet aan te rekenen dat het voorzorgsmaatregelen trof om de 25.000 bezoekers geen risico te laten lopen, mocht er deze keer geen miraculeuze vermenigvuldiging volgen.

Dus gewoon zelf brood meenemen.