De geallieerde vliegtuigen waren heel vaak bommenwerpers die bij bombardementsmissies op doelen in Duitsland geraakt werden door Duits afweergeschut (de zogenaamde Flak) of onderschept werden door Duitse jachtvliegtuigen (vooral ’s nachts, tijdens de zogenaamde Nachtjagd).
Wij gaan proberen de verhalen achter al deze crashes te achterhalen met behulp van iedereen die ofwel zélf nog herinneringen heeft of de verhalen gehoord heeft van eerdere generaties. Soms is er al veel bekend, soms wat minder.
In Biezenmortel zijn twee vliegtuigen neergestort, allebei in 1944. Het eerste was een Britse bommenwerper van het type Handley Page Halifax III. Dat gebeurde op 17 juni 1944 om 01.30 uur. Het was een vliegtuig van het 431 Squadron (registratienummer MZ520, call sign SE-O), gevlogen door W/O II A.G. Fairless. Op weg naar het doel werd het neergeschoten door Fw. Willi Morlock van 3./NJG1 in zijn Heinkel He 219 en explodeerde het in de lucht.
Deze bommenwerper maakte deel uit van een strijdmacht van 321 vliegtuigen die die nacht aanvallen deden op Sterkrade/Holten waar synthetische oliën werden geproduceerd. Ongelukkigerwijze liep de route van de bommenwerpers vlak langs een radiobaken voor Duitse nachtjagers bij Bocholt. Zo’n 21 bommenwerpers werden door de nachtjagers neergeschoten en nog eens tien werden geraakt door Flak. De Halifax die bij Biezenmortel neerkwam was een van de vier vliegtuigen die het 431 squadron die nacht verloor.
Bert van Asten uit Udenhout tipte ons over het boek Over d’n oorlog : Udenhout en Biezenmortel tussen bezetting en bevrijding, een uitgave van Heemcentrum ’t Schoor uit 1994. Daarin vinden we nog de volgende details.
De bemanning bestond naast de (Canadese) piloot uit twee Engelsen en vier Canadezen. De romp van het vliegtuig kwam neer op de Biezenmortelsestraat, vlakbij de Capucijnenstraat. Alleen de radiotelegrafist Sgt. Laurie Ellis overleefde de crash en werd zwaargewond door de Duitsers afgevoerd naar het Kriegslazaret in Tilburg. De andere zes kwamen om. Hun lichamen werden verspreid in de buurt gevonden.
Het waren achtereenvolgens boordschutter Sgt. Joseph Maxwell McPherson (22), die gevonden werd op het erf van Frans Kuijpers op Scheurenhoef (Gijzelsestraat); boordwerktuigkundige Sgt. Edmund Guinan (32) die gevonden werd op een weiland van Frans van de Pas aan de Biezenmortelsestraat, waar ook Alan Gilmore Fairless, de piloot (28), werd aangetroffen; navigator Sgt. Herbert Grant Robinson (24), die werd gevonden op een weiland van Schapendonk; bommenrichter Sgt. George O. Massicotte, die werd gevonden op het land van W. van den Besselaar en boordschutter Sgt. Donald Clifford McPherson (20), wiens stoffelijk overschot in het bos van W. Martens werd aangetroffen. De zes werden begraven op het kerkhof van Biezenmortel nabij de Capucijnenstraat, zoals Erik Mols al heeft aangegeven.
Het tweede vliegtuig dat in Biezenmortel neerkwam was een C-47A Skytrain tijdens operatie Market Garden. Op 18 september 1944, crashte zo rond 16.00 uur langs de oprijlaan van Huize Assisië dit vliegtuig met registratienummer 43-15498 van 316TCG/37Sq. Het was die dag opgestegen van het vliegveld Cottesmore in Engeland met een zweefvliegtuig achter zich aan om verse troepen en voorraden te bezorgen bij Groesbeek in het kader van operatie Market Garden.
De bemanning van dit vliegtuig bestond uit piloot 2nd Lt. Jack A. Murrell, co-piloot 2nd Lt. Robert G. Lancaster, radiotelegrafist Pfc. William A. Kubaker en crew chief T/Sgt. Edwin G. Tuman.
In het Missing Air Crew Report 10136 deed Tuman verslag van wat er gebeurde na het afleveren van de glider boven de Landing Zone. Het toestel werd geraakt door luchtafweergeschut in de rechter motor. Op de terugweg wordt het toestel opnieuw geraakt door Flak bij Oisterwijk in de andere motor en begint snel hoogte te verliezen. De piloot gaf opdracht het toestel te verlaten, maar co-piloot Lancaster weigerde dat.
De overige drie sprongen en landden veilig aan de grond, waar ze vrijwel direct gevangen genomen werden door de Duitsers. Murrell had bij de landing zijn enkel gebroken en werd overgebracht naar het St. Antoniusziekenhuis in Utrecht (waar hij een aantal weken later uit zou ontsnappen; na langdurige omzwervingen was hij op 12 maart 1945 weer op geallieerd terrein, bij Lage Zwaluwe).
Robert Lancaster, de co-piloot, zette de Skytrain goed aan de grond, maar het brandende toestel raakte enkele bomen en maakte een draai van 180 graden. Ook de bomen vlogen in brand, evenals een nabij staande boerderij. Het wrak brandde volledig uit, maar de (co-)piloot bracht het er levend vanaf.
Onduidelijk is of hij ook krijgsgevangen werd gemaakt. Het Verliesregister zegt van wel, Hans den Brok in Wings of Freedom (2008) (p. 188-190) en Pouwel Pouwels in Vliegtuigcrashes 1940-1945 in Midden-Brabant (2018) (p. 106-107) laten het in het midden, terwijl in het boek Over d'n oorlog: Udenhout en Biezenmortel tussen bezetting en bevrijding (1994) (p. 167-168) expliciet vermeldt wordt dat Lancaster aan de Duitsers wist te ontkomen.
