Neergestorte vliegtuigen op en rond het vliegveld Gilze-Rijen, 1940

Op 10 mei 1940 was Gilze-Rijen het enige militaire vliegveld buiten Zeeland en de Vesting Holland. Na de Nederlandse overgave begon de Luftwaffe vrijwel meteen met grootschalige werkzaamheden om Molenheide samen te voegen met het nabijgelegen terrein Nerhoven. Al na drie maanden arriveerden de eerste vliegtuigen op de uitgestrekte nieuwe basis. Op 2 september 1940 namen Heinkel HE 111’s van de II./KG 26 de Fliegerhorst in gebruik. Zij voerden bombardementen uit op Britse steden. Later kwam II./KG 30 met Junkers JU 88A’s die ook nachtaanvallen deden op Britse steden. Van april 1942 tot eind mei 1944 opereerden Dornier Do-217's van de eenheden I./KG 2, III./KG 2 en II./KG 40.vanaf Gilze-Rijen.

De Dorniers vielen overdag doelen in Groot-Brittannië aan en legden mijnen in de Britse riviermondingen. De Ju 88’s van II./KG 30 vielen schepen of konvooien langs de Britse oostkust aan, bombardeerden havens en steden en bestreden ’s nachts met veel succes de overvliegende Britse bommenwerpers. Gilze-Rijen behoorde al met al vier jaar lang tot de voornaamste Duitse vliegvelden in ons land.

Begin september 1944 ontruimde de Luftwaffe Gilze-Rijen. De Britten herstelden vervolgens het door geallieerde bombardementen vernielde veld en gaven het de codenaam B.77. De 84 Group voerde met (jacht)vliegtuigen vanaf de basis verkenningen uit en viel doelen aan zoals schepen, wegen en spoorwegverbindingen. Begin mei 1945 staakten de Britten de luchtoperaties vanaf Gilze-Rijen.

De oorzaken van de vele crashes op en rond het vliegveld zijn velerlei: het vliegveld werd beschermd door luchtafweerschut, het werd natuurlijk ook aangevallen door de geallieerden (en later door de Duitsers), er crashten vliegtuigen die beschadigd waren en nog net de landingsbaan probeerden te halen, of er gingen andere dingen mis, zoals motorstoringen bij het opstijgen of landen. En soms kwamen vliegtuigen ook met elkaar in botsing.

1940

Het vliegveld was op 10 mei 1940 natuurlijk meteen doelwit voor de Duitsers. Aan de grond gingen vier vliegtuigen verloren van IV-2 LvR (4e Verkenningsgroep 2e Luchtvaartregiment) van de Nederlandse Luchtvaartafdeling: twee Fokkers C-V (serienummers 620 en 625) en twee Koolhovens FK-51 (serienummers  409 en 421). Vanaf september, toen de Luftwaffe het vliegveld eenmaal in gebruik had, waren het vooral Duitse vliegtuigen die verloren gingen.

Op 5 september 1940 kwam de Heinkel He 111H-4 (serienummer 3318) van 6./KG 26 bij het opstijgen in problemen en crashte om 00.13 uur bij de Nieuwstraat in Gilze. De gehele bemanning kwam hierbij om. Dat waren piloot Lt Siegfried Baltes (20); waarnemer Lt Gottfried Pottgüter (24); radiotelegrafist Gfr Karl-Heinz Graunke (23) en boordwerktuigkundige Fw Erich Pfretzschner (25). Ze liggen begraven op het Duitse militaire kerkhof Ysselsteyn in Venray, respectievelijk in graf  AZ-2-49, AZ-3-51, AZ-2-50 en AZ-4-52.

De volgende dag, 6 september 1940, maakte de Heinkel He 111H-4 (werknummer 6966) van 4./KG 26 een crashlanding op het vliegveld. Het toestel was aangeschoten door vijandelijk vuur. Het werd bij de landing grotendeels vernield, maar de bemanning overleefde het.

In de vroege ochtend van 30 september 1940 crashte tussen Gilze en Dongen om 04.30 uur een Junkers Ju 88A-1 (werknummer 0233) van 3./KG 30, net opgestegen van het vliegveld. Deze bemanning had minder geluk: ze verloren alle vier het leven: piloot  Fw. Hans-Joachim Hobik (24); Uffz. Willi Rüttinger (23); Fw. Heinrich Möller (27) en Uffz. Karl-Heinz Wettern (27). Zij liggen begraven op Ysselsteyn, graven AZ-3-62 tot en met AZ-3-65.

Eveneens in de vroege ochtend, 05.47 uur, van 14 oktober 1940 kreeg een Dornier Do 17Z-10 (werknummer 2851) van 2./NJG 2 besturingsproblemen. Het vliegtuig crashlandde op het vliegveld, waarbij de bemanning weliswaar gewond raakte, maar er geen doden vielen.

Tien dagen later, op 24 oktober 1940, stortte een Junkers Ju 88A-5 (werknummer 0265) van 5./KG 30 neer bij “De Brakken” in Gilze, als gevolg van motorische problemen. Ook deze bemanning bracht het er levend, zij het met verwondingen, van af.

Op 27 oktober 1940 was het opnieuw een Junkers Ju 88A-1 werknummer 6144) van 3./NJG 2 die om 23.00 uur bij de start was ausgebrochen, zoals het genoemd werd door de General Quartiermeister Luftwaffe. Het toestel raakte behoorlijk beschadigd, de bemanning overleefde het ongeval. Dat was ook het geval bij de Dornier Do 17Z-10 (werknummer 2817) van 2./NJG 2, die op 9 november 1940 crashte op het vliegveld: schade, gewonden, geen doden.

Op 23 november 1940 liep het minder goed af met de bemanning van de Junkers Ju 88C van I/NJG 2 die op het vliegveld crashte. Piloot Ofw. P. Schach en radiotelegrafist Gfr. Richard Hirschmann (23) kwamen beiden om. Hirschmann ligt begraven op Ysselsteyn, graf AZ-1-9, Schach heeft geen graf.

Op 30 november 1940 moest een Junkers Ju 88 van II/KG 30 een noodlanding maken tussen Nerhoven en de Lange Wagenstraat in Gilze. Het toestel raakte flink beschadigd, maar er deden zich geen persoonlijke ongelukken voor.

Op 27 december 1940 crashte ten oosten van Gilze, bij de Rielse Baan om 19.30 uur een Bristol Blenheim IV (registratienummer T2223, call sign YH-T) van 21 Squadron RAF.

De bommenwerper, die ’s middags was opgestegen van zijn thuisbasis Bodney, werd neergehaald door de Duitse Flak. Piloot S/Ldr M.L.C. McColm overleefde het en werd krijgsgevangen genomen door de Duitsers.

Minder goed liep het af met waarnemer Sgt. Cecil John Hann (22) en radiotelegrafist Sgt. David George Shepherd (19). Zij verloren het leven en liggen nu begraven op het militaire ereveld in Bergen op Zoom, graven 27 A 9 en 27 A 10.

Foto: een Bristol Blenheim Mark IV van 21 Squadron op het vliegveld Bodney in augustus 1941. Bron: Wikimedia.

Bronnen
Website Defensie
Verliesregister.
Website Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945
Website Find a grave, Begraafplaats Ysselsteyn.
Website Commonwealth War Graves Committee.