skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Astrid de Beer
Astrid de Beer RA Tilburg
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Astrid de Beer
Astrid de Beer RA Tilburg

Odiliapeel in vogelvlucht

Rien Wols
Rien Wols Bhic
vertelde op 28 september 2006
bijgewerkt op 3 januari 2022
Vanaf het midden van de negentiende eeuw begon men stelselmatig met de ontginning van de Peel. Ver van de bewoonde wereld onstonden zo nederzettingen van pioniers, soms op initiatief van particuliere ondernemers (Helenaveen, Griendtsveen), soms van de rijksoverheid (Ysselsteyn), en soms van een gemeente zoals Uden (Odiliapeel).

Onder het bewind van H.A. van Ysselsteyn als minister van Landbouw (1918-1922) kreeg de ontginning van de Peel een extra-stimulans. Er kwam een commissie Lovink, die rijksvoorschotten regelde voor ontginningsprojecten. Tweede Kamerlid Jean Poels riep vervolgens de Stichting Eigen Boer in het leven. Deze begon in 1920 met de uitgifte van grond.

Het Udense Odiliapeel zou er zonder deze rijksvoorschotten nooit zijn gekomen. Met die gelden ging een Ontginningscommissie, vanaf 1925 het Gemeentelijk Ontginningsbedrijf, aan de slag. Onder de bezielende leiding van burgemeester Thijssen vestigde zich enkele jaren later het eerste twintigtal boeren in wat toen nog Terraveen heette. De eerste opzet van de nieuwe dorpskom kwam van de tekentafels van de Nederlandsche Heidemaatschappij (NHM). In 1928 stond er een lagere school en twee jaar later een noodkerk.

Het ideale dorp

De NHM kwam in 1930 met een ideaalmodel voor een Peeldorp, tot stand gekomen in samenwerking met een architectenbureau uit Arnhem. Dat ideaalmodel omvatte een rechthoekige dorpsplattegrond met in het centrum een eveneens rechthoekig plein, afzijdig van doorgaand verkeer. Het Boekelse Peeldorp Venhorst, dat enkele jaren later werd gesticht, is volgens die opzet gerealiseerd. Terraveen week niet alleen af van dit ideaal, maar ook van de oorspronkelijke plannen van de NHM. Deze gingen uit van een pleinachtige structuur aan de zuidzijde van Terraveen en een gebogen wegenstructuur. Geldgebrek dwong tot een eenvoudiger opzet met een kerk, pastorie en scholen langs de Oude Dijk bij de splitsing met de Beukenlaan, en een veel rechter stratenplan.

Belgische vluchtelingen verrichten het grondwerk

Een grote Peelontginning als Terraveen kon de gemeente Uden niet op eigen kracht aan. Na jaren van plannen – ook hier verleende de NHM goede diensten – kon tijdens de Eerste Wereldoorlog worden begonnen. Honderden Belgische vluchtelingen, die waren ondergebracht in Vluchtoord Uden, kregen een schop in de handen gedrukt en togen aan het werk. In 1919 kwamen de al genoemde rijksgelden beschikbaar en in 1925 zag burgemeester Thijssen, mede dankzij het Gemeentelijk Ontginningsbedrijf, de eerste pioniersboerderijen verrijzen in het nieuwe dorp Terraveen.

Zelfwerkzaamheid

De aanstaande boeren, onder wie de ouders van de latere landbouwminister Gerrit Braks, mochten hun bedrijfsgebouwen volgens eigen ideeën bouwen en inrichten. Zij voerden de bouwmaterialen met paard en kar van elders aan. In Volkel haalden zij de bakstenen, dakpannen en cement, en in Veghel het riet voor de daken. Dat was daar per schip aangevoerd. Overigens werd een aantal van deze woningen gesloopt op bevel van de Duitsers ten behoeve van de aanleg van de vliegbasis Volkel.

Naar de Kruisheren

De herdoping van Terraveen in Odiliapeel is een gevolg van de kerkelijke organisatie van de zielzorg voor het nieuwe dorp. Terravener Bertus Coppens was een goede bekende van Hannes Donkers van de Hulstheuvel in Uden, en deze laatste had een broer bij de Kruisheren in Uden, Tinusbruur. En zo ging de zielzorg in Terraveen naar de Kruisheren. De beschermheilige van de Kruisheren is de heilige Odilia, en dus werd zij patrones van de nieuwe dorpsgemeenschap. Terraveen werd Odiliapeel.

Rector Van Hout

Zolang er nog geen echte kerk met pastorie was vertoefde rector Van Hout, tevens leraar aan het Kruisherencollege, tijdens de weekeinden in Odiliapeel. Elke zaterdagmiddag haalde Nic. Coppens hem met zijn auto op. Wanneer de zandweg naar Odiliapeel te slecht was, stalde Coppens zijn auto in de schuur van Mie van de Velden. Op de erdkar hobbelde herder Van Hout dan naar zijn Peelse schapen. Daar was op 14 september 1930 een noodkerkje ingewijd.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.