|
Behalve 219 Britse doden en vermisten en 274 gesneuvelde Duitsers kwamen bij de bevrijding 118 burgers om het leven, en raakten 80 burgers zwaar gewond.
Er was dus veel persoonlijk leed. Maar tot in lengte van vele jaren liet de oorlog ook zichtbare sporen na in stad en omliggende dorpen.
|
Foto: Stadsarchief 's-Hertogenbosch, station rond 1900
|
Als gevolg van de beschietingen in oktober 1944 en in de maanden erna waren de meeste woningen in Den Bosch min of meer beschadigd geraakt.
Liefst 722 panden werden totaal verwoest of onherstelbaar beschadigd. Er zaten gaten in de gevelwand van de Markt, er was veel schade in onder andere het Hinthamerpark, bij Sluis 0, en in de wijk Het Zand rond het stationsgebouw, het Brugplein en de woonwijk Lombok. In Engelen en Empel werden vernielingen aangericht. Empel werd op een andere plek opnieuw opgebouwd. Tijdens de oorlog was op het stadhuis al nagedacht over een saneringsplan om de uit zijn voegen barstende stad te vernieuwen. In 1946 kwam een wederopbouwplan voor de zwaarst getroffen stadsdelen. Hierbij werd rekening gehouden met nieuwe ideeën voor stadsvernieuwing.
De oorlog had een gat geslagen in de Visstraat. Vanaf de Sint-Janssingel werd de rooilijn teruggelegd zodat een brede toegangsweg naar de stad ontstond. De rooilijn tussen Karrenstraat en Hoge Steenweg zou later nog worden aangepast, maar dat is nooit gebeurd. De woonwijk Lombok, de zuidpunt van Het Zand, werd niet hersteld. Daar verrees het nieuwe kantoor van de Pnem (nu Essent). Het Emmaplein was vóór de oorlog trapeziumvormig, maar werd bij het herstel rechthoekig. De oude trapeziumvorm is nog mooi te zien aan de stompe hoek in de herstelde bebouwing van Emmaplein/Korte Havenstraat. Bij Sluis 0 verdween de Diepstraat en kwam nieuwbouw voor bejaardenhuis Antoniegaarde.
Wat zichtbare schade betreft waren de Bosschenaren in hun hart vermoedelijk het meest geraakt door de verwoesting van het monumentale station uit 1896 van architect Eduard Cuypers.
‘Den Bosch bezat een schoon station, dat men de stad benijden kon, Een oorlog komt, het wordt gekraakt, de daders worden zeer gelaakt, Nu welt de vraag ons naar de keel: hoe krijgen wij dat ding weer heel?’
Zo luidden de eerste regels van een spotdicht van begin 1951, toen een plan was gepresenteerd om de nog steeds overeind staande restanten van het uitgebrande oude station te slopen en te vervangen door een nieuw ontwerp van ir. S. van Ravesteyn.
Cuypers’ station, Hollandse neorenaissancestijl met rijke decoraties in ex- en interieur, had de toegang tot de stad een enorme allure gegeven. Er werd veelvuldig gepleit voor restauratie of herbouw. Ook het stadsbestuur wilde dat aanvankelijk, maar liet zich tenslotte overtuigen door de Nederlandse Spoorwegen, dat om diverse redenen een nieuw station wilde. De perronkappen bleven wel behouden en overleefden zelfs het inmiddels alweer gesloopte station van Van Ravesteyn.
Brabants Dagblad woensdag 22 oktober 2014 | 26-27
