Vanaf 8 september 1944 hield politicus Jan de Quay een dagboek bij. De eerste twee delen daarvan bestrijken de laatste maanden van oorlog en bezetting in Nederland. Ze lopen tot respectievelijk eind januari en halverwege mei 1945, kort na de bevrijding.
Inleiding
In februari had de geallieerde legerleiding de vrees uitgesproken dat de eindstrijd tegen Duitsland misschien nog wel maanden zou aanslepen, mogelijk tot ver in de zomer, of zelfs de herfst. De koningin en de regering waren er geschokt door geweest, zeker vanwege de gevolgen die dat zou hebben voor de hongerende steden in het westen. Maar in de tweede helft van april ging het plotseling heel snel. Duitsland stortte in korte tijd militair en vervolgens ook economisch en politiek ineen. Het einde van de oorlog kwam nu echt in zicht.
Foto: een Amerikaanse bommenwerper dropt voedsel boven vliegveld Valkenburg bij Leiden (bron: ANP; CC BY-NC-ND 4.0)
Desondanks bleef de toestand in het nog bezette deel van Nederland onverminderd kritiek. De dagboeknotities van De Quay weerspiegelen feilloos de vertwijfeling van de Nederlandse regering in deze weken. Was het voorstel dat Seyss-Inquart had gedaan wel oprecht? Hoe was dat dan te rijmen met een bericht dat de Wieringermeerpolder alsnog onder water was gezet? Moest men daarom niet alsnog kiezen voor onmiddellijke militaire actie, in plaats van te onderhandelen over een wapenstilstand en voedselhulp? Waarom duurde het trouwens zo tergend lang voor de geallieerden een besluit namen of ze überhaupt met de bezettingsautoriteiten om de tafel zouden gaan zitten?
Het had Gerbrandy moeite gekost Churchill ervan te overtuigen dat het Duitse voorstel een kans zou moeten krijgen. Uiteindelijk was de Britse oorlogsleider bereid om de zaak aan Eisenhower over te laten, maar wel op voorwaarde dat ook de chefs van staven in Washington zich over de kwestie zouden uitspreken. Onderhandelen met de vijand lag politiek immers heel gevoelig. Moest men niet eerst de Russische bondgenoten om instemming vragen, of kon men ermee volstaan hen slechts te informeren? Zodoende duurde het een week, tot 23 april, voor Eisenhower de vrije hand kreeg om inderdaad te gaan onderhandelen. Weer enkele dagen later, op zaterdag 28 april, vond tenslotte de eerste van enkele gedenkwaardige ontmoetingen tussen Duitsers en geallieerden plaats in een lagere school in Achterveld bij Amersfoort, waar de Canadezen hun hoofdkwartier hadden. Over een Duitse capitulatie in Nederland werd, ondanks pogingen daartoe van de geallieerden, toen nog niet gesproken. Wel over voedselhulp. Die kwam de volgende dag en de dag en daarna, toen vele tientallen bommenwerpers van de RAF tonnen aan voedsel afwierpen boven het hongerende Holland. Het was een dramatische en emotionele gebeurtenis, misschien nog wel het meest omdat dit manna uit de hemel natuurlijk ook een onmiskenbare aankondiging was van de naderende bevrijding.
Foto: College van Vertrouwensmannen. Zittend van links naar rechts: Drees, Bosch van Rosental, Cleveringa, Stokman. Staand van links naar rechts: Oranje, Neher, de dames Van Lennep en Van de Wall Bake, Le Poole, Cramer, Van der Gaag en Slotemaker de Bruine (foto: Fotopersbureau Van de Heuvel / Den Haag. Bron: Beeldbank WO2 – NIOD)
De hulp mocht dan door de bevolking met open armen ontvangen worden, er waren er ook die meenden dat daarvoor een te hoge prijs was betaald. Onderhandelen met de gehate bezetters over iets anders dan hun onmiddellijke en onvoorwaardelijke overgave, dat was ongehoord, zoiets grensde aan verraad. ‘Met Duitsers praat men niet’ viel in het illegale Parool te lezen, ‘men schiet op hen tot zij dood zijn of zich overgeven’. De leiders van de verzetsgroepen in bezet gebied waren dan ook razend geweest toen ze half april ontdekten dat het College van Vertrouwensmannen en de regering juist wel met de Duitsers in gesprek waren. Te meer omdat zijzelf er geheel buiten waren gehouden. Het idee dat de bevrijding van West-Nederland door deze onderhandelingen mogelijk vertraagd zou worden was voor hen onverdraaglijk geweest en ze lieten dat onverbloemd weten. Maar zoals het dagboek van De Quay duidelijk maakt, liet de regering zich door dat standpunt niet van de wijs brengen. De bitterheid daarover, niettegenstaande de gunstige uitkomst, zou nog lang aanhouden. Zelfs in de jaren vijftig laaiden er nog discussies op over de keuze die de regering gemaakt had.
Vanaf eind april schemerde in de dagboeknotities van De Quay steeds nadrukkelijker ook de hoop door. Berlijn grotendeels ingenomen, Hitler kennelijk dood, Himmler die capitulatie aanbood, het kon onmogelijk nog lang duren. Op vrijdagavond 4 mei kwam het verlossende bericht dat de Duitse troepen in Noord-West Europa, dus ook in Nederland, zich in het hoofdkwartier van Montgomery in een tent op de Lüneburger heide hadden overgegeven. Jan de Quay noteerde het met eenzelfde geëmotioneerde mengeling van blijdschap, dankbaarheid en verdriet als waarmee hij op 18 september van het voorafgaande jaar zijn eigen bevrijding had begroet.
Dagboek
16 April Maandag
Allerlei besprekingen op Departement. Denk dat Reorganisatie Depart. in goede aarde zal vallen. - Moet onze weermachtsplannen verkleinen, maar verbeteren. - Zal zien spoedig nieuw plan te krijgen. - Ernstige berichten over doorgezette vernietiging van sluizen en executies in Amsterdam doen ons ’s avonds opschrikken. Is het bedrog - heeft Seys-Inquart de zaak niet in de hand. Valt het onder normale inundaties. Allerlei vragen. - Tromp terug. - Hij wantrouwt ook. - Afschuwelijke foto’s over executies en uithongering. O.L.H. help toch. – Heel merkwaardig is, dat actieve menschen in Holland leven nog volhouden en zoodoende redelijk goed er uit zien; zij scharrelen overal alles bijeen. De passieve en hulplooze zakken ineen. ’s Morgens Commissie Oorlogsvoering en bezoek jonge Thorbecke (vlieger).
17 April Dinsdag
Bespreking met Adjudant, Overste Broekman, Generaal v.d. Loeff (Gezags Bataljons), Post Uyterweerd. - Gaan kijken op inundatiekaart. Interessant, maar niet bij, zegge 27 Mrt. situatie. - Om 2.30 Ministerraad. Lang de situatie van alle kanten bezien; het blijkt dat de D. de overeenkomst schenden en alles onder water zetten o.a. de Wieringermeerpolder. Waarom? Besloten de Engelsche Regeering nauwkeurig op de hoogte te houden. Om 5 uur gesprek met Kol. van Amstel over de krijgsgevangenen-organisatie. - Om 5 uur gesprek met Brugmans. - Hij is zeer goed geïnformeerd en ziet de situatie helder. - Weinig vertrouwen in Wyffels. - Voor Justitie beveelt hij den jongen Kranenburg aan. M.i. zeer goed. - ’s Avonds gepraat met Huysmans, Neher en van der Gaag. - Men wentelt het vraagstuk van alle kanten en komt niet verder. - Nog even met Gerbrandy en laat naar bed. - Slecht geslapen …. En ik houd geen tijd over voor O.L.H. en voor mijn gezin. Heer heb meelij met me.
18 April Woensdag
Gesprek met Maj. Hoogewegen over voedsel steun door de lucht?! - Zouteriks en Fock over steun aan burger agenten van B.I. - Foto’s voor pas laten maken. Lunch met Diederik. Hij weet veel. We spraken lang over de critiek, die men tegen mij lanceert. Het beroert me echt weinig; het is echt gemeen. Om 2.30 bij H.M. ter informatie, toestand. Ministerraad. - Gegeten bij Willy Brenninkmeyer met Father Padberg en Bern. Br. Goede gastvrije menschen. Laat nog gepraat met Neher en v.d. Gaag over Depart. v. Oorlog en de problemen. Neher maakt beste indruk en is openhartig.
19 April Donderdag
Bezoek v. Everdingen. Hij wil weer Overste worden en detacheeren bij Waterstaat. - Bespreking bij Wyffels met Beel, Gispen en Tromp over Man-power Board. - Het komt voor elkaar. - Spoed geeischt. Gesprek met Gerbrandy, Michiels en Nuboer over het gesprek wat G. om 12 uur zal hebben met Churchill. Lunch met Beelaerts. Gesprek met H.M. - Ministerraad waarin gesprek Gerbr. - Churchill wordt behandeld, en waarin statement wordt opgemaakt. - Algemene lijn: we weten te weinig voor positief standpunt; ingaan op voorstel - of terstond toeslaan. - Nog conferentie met Posthumus Meyes, die Dir. Generaal van de Ned. Econ. belangen in Duitschland wordt. - ’s Avonds met Somer en Fock o.a. over de gemeene brieven van van Heuven Goedhart.
20 April Vrijdag
Gesprek met Gen. Dijxhooren. Ik kan met hem wel overweg. Hij is zeer zakelijk. We waren spoedig gereed. Hij zal weer Chef Gen. Staf worden; rechtstreeks onder mij; beginnen met opzet voor nieuwe leger organisatie - tevens voorbereiding terugkeer Nederland. - Maj. de Groot kwam me bezoeken, namens de Stoottroepen. - Ministerraad over statement aan - en antwoord van Churchill. Het ziet er voor Holland heel slecht uit. Er wordt zeer veel vernield en er is ernstige hongersnood. - Eisenhower krijgt de beslissing. Maar alles duurt zoo lang in deze machine. Wat een leed voor het land. - Ik ben er echt van onder den indruk. En het duurt zoo lang. - Waarom O.L.H. - Ik voel me er wat wee van. Kan niet naar huis. Heel den dag speelt me het beeld van Maria en de kinderen door het hoofd. - Ik word zoo van hen afgetrokken. Ook van O.L.H. - Waarom ?? - Een uurtje buiten gezeten. - Toen H.M. bezocht, heel kort. ’s Middags weer Ministerraad. Zes uur Fruin, die gaarne bij Gener. Staf zou komen.
21 April Zaterdag
Papieren verzorgd, zooals identiteitskaart enz.. Bezoek Overste Kwantes, Attaché Militair te Parijs (opvolger van mijn vader). Van Bylandt van Buitenlandsche Zaken. Plechtig en verwaand als een diplomaat. ’s Middags met Huysmans gewandeld en daarna thee gedronken in Kew-gardens. Prachtig bloemhout. Je voelt je dan alleen.
22 April. Zondag
In Ascot geweest. Genoten van de zon. - ' s Avonds thuis, veel gepraat over “het geval” zonder resultaat, want de moeilijkheden blijven en er komt maar geen antwoord. Houdt men ons aan de lijn? Is het een slimme opzet? Dan is het knap. - Of gaan er nog meer, veel meer Hollanders aan honger en ellende onder? Het grijpt me soms naar de keel!
23 April. Maandag
Zaken afgedaan. Bezoek v. Overste Berdenius v. Berlekom over Lucht-Strijdkrachten. 12 uur Ds. v. Dorp, de Hooofdveldprediker. - Silbiger en Gen. v.d. Vijver. Bezoek van Plesman. Wat wilde de slimmerik eigenlijk. - oppassen! Overste Schoonenberg, de Att. Mil. alhier. - Hij vertelde me van de verhoudingen aan het War-office. - Moeilijke zaak. - Sir James Gripps [Grigg? JvO] schijnt een onaangenaam mensch. - Benieuwd meer te horen. Om 5.30 Ministerraad over “de zaak”. Er gaat een telegram dat er kans is.!?! Gegeten met Huysmans en Mevr. v. Iersel Helmich + zuster, die in de kinderuitzending zit. Merkwaardige menschen, die overal bezwaar maken, lastige aalmoezenier, die alles gevaarlijk vindt. Ook al veel zorgen. - Tot laat gezeten met Gerbr. en Fock. Hij belde op om contact te krijgen met Eisenhower, want deze schijnt de zaak wel in handen te hebben. Neher heden naar Nederl. (bevrijd gebied) vertrokken.
24 April Dinsdag
Correspondentie. Overste Broekman (hij zal organisatie van B.I. - en B.O menschen (gevangen in D.) op zich nemen. Ministerraad. - Veel vragen van Soc. Zaken. Wyffels is wel productief, maar ook vaag. - Er komt te weinig uit, wat goed is voorbereid. Meer gevoel dan verstand. - ’s Middags gauw wat zaad enz. gekocht om morgen mee te nemen. Daarna Gen. v. Oorschot, Kapt. de Jong over Mutual Aid. - Gen. v.d. Vijver enz. - Bericht, dat de Opperofficieren vrij zijn en dat 2 hunner onderweg zijn naar Londen ! Mij niets bekend. Lijkt me ook onjuist. - ’s Avonds lange bespreking met Gen. Dijxhoorn over de leger-organisatie. Het is te hopen dat we er komen. - Laat kwam Gerbrandy binnen, met bericht, dat Eisenhower de opdracht had, en dat er volgende dag al voedsel zou worden gedropt(?). - Goddank.
25 April. Woensdag
Met helder zicht en tamelijk veel wind naar Eindhoven gevlogen. Het was zeer mooi. Vlogen over Antwerpen. - ’s Middags lang gepraat met Generaal v. Nijnatten en den Heer Thiel Larsen. - Er moet een kamp komen voor de oorlogsvrijwilligers. - C.I.K.L. moet centrale zijn, waar alles doorheen loopt. V. Nijnatten is prima troepen officier met menschenkennis. - In de Mess zag ik nog Hr. Leyds, Theo Regout, en Six (Secr. Gen. v. Kolonien). Via Bosch en Ven naar Beers. Groote vreugde vanwege de geschenken o.a. fietsbanden, en mijn komst. Blij weer even thuis te zijn. Allen zagen er goed uit. Het was nu rustig. - en mooi - Miebet jarig. - Ruud was ook over - Aardig.
26 April Donderdag
Vroeg naar Breda. Conferentie met Kolonels Snyders en de v.d. Schueren. - Veel moeilijkheden met zuivering. Blijft “de” angstige zaak. - Kruls was afwezig. - Veel besproken en geregeld. - Gegeten bij H. Houben. Gezellig gepraat. Bezoek bij Hoofd intendant. Zaak goed in orde. - Bezoek Kaag. Mej. Steinweg. - Rutger even gezien. - Terug naar Bosch en Ven. Lang gesprek met Hans Homan. Vreemde situatie; hij is gestaakt als Comm. d. Koningin hetgeen ik goed begrijp. - maar alle gedeputeerden willen hem per se terug; dito 95% v. boeren, 85% v. steden, 75% v. illegaliteit in Groningen. ’t Is een sportieve en moedige kerel. Hij heeft gevochten tegen de Duitschers. - Laat naar Beers alwaar 10.30 aangekomen.
Vrijdag 27 April
Vroeg vertrokken naar ’t Loo. - Zeer veel verwoesting gezien. Vooral Arnhem is ellendig. - Op ’t Loo de staf van Z.K.H. Maar geen Prins. Wel Neher en van der Gaag. - Veel gepraat maar eigenlijk tevergeefs gewacht op de Prins, omdat zonder hem de besprekingen toch herhaald moeten worden. - ’s Middags onderhoud met Palstra. Heel nuttig. - Ook met Jocken over Mutual Aid. Gegeten en geslapen in Hoofdkwartier, oude villa van Wimmer. Merkwaardige bibliotheek. - Alles luxueus. - Een Engelsche Generaal ontmoet, die bij Airborn in Arnhem was gewond, ondergedoken in Ede en ontsnapt. Heel interessant. Hij was nu zijn helpers en vrienden komen bezoeken. - Eenige zaken met Kol. Doorman, kapt. v. Zeeland en Overste Nottrop. - Laatste ijdel. Lastige menschen. Ze bieden zich aan, maar allemaal voor hooge baantjes! “Ik” gaat voor het landsbelang. -
28 April Zaterdag
Brief geschreven voor Zinn. Bergman omdat men zich niet houdt aan afspraak bij de aanmelding v. vrijwilligers. - Brief voor Mgr. Mutsaerts omdat ik hem niet kan bezoeken inzake Aalm. Monchen. – Auto gestuurd om Rutger naar Beers te halen - Veel te doen en wachten op Z.K.H. - Om 11 uur was hij er. Reed meteen weg voor onderhoud met … Seys Inq. … zooals hij met een woord tegen mij zei, toen ik buiten hem tegenhield. Na eenige besprekingen o.a. met Maj. Mynen, waarbij ik hem vroeg om Secretaris Generaal op Oorlog te willen worden - weet nog niet of hij het aannam, kwam tenslotte om 4 uur Z.K.H. aan. Hij deed verslag van zijn historische bezoek aan het Hoofdkw. bij het Canadeesche leger, waar Schwebel aanwezig was. Deze was geblinddoekt door de lijn gebracht. Hij was als vertegenwoordiger van Seys-Inquart. - Er was uitsluitend gesproken over voedsel. Morgen zal men beginnen met het droppen uit vliegtuigen. Maandag een nieuwe bespreking tusschen Bedell Smith en Seys-Inq. - Louwes zal dan meekomen. - Dan zal over andere aanvoer mogelijkheden gesproken worden. Water-weg-spoor-zee. - Voedsel - Kolen. - Daarna 4 uur vergaderd met Prins, Kol. Doorman en Overste van Houten. - Naar Spelderhof in Mercedes van Prins. Daar vernamen wij, dat Himmler een capitulatie voorstel zou hebben gedaan aan Amerika en Engeland. Men zou geweigerd hebben; het moest ook aan Rusland. Gelukkig hangt het einde in de lucht. Berlijn voor â…” verovert. Hitler zou er nog zitten. Russen en Amerik. hebben elkaar bereikt. Ja … het einde nadert. - Goddank. - Om 9 uur weggereden uit het Loo, om 10.30 thuis in Beers, alwaar Delhaise. -
29 April. Zondag
Een heele dag in Beers. Jammer het koud en regen was. Overigens heerlijk rust. Alle kinders thuis, en goed. – Bezoek van Pater Vroom S.J. uit Groningen, als burger, met baard, voorstellend een dokter. - Veel verhalen over de strijd, en onderduiken der laatste maanden. Mevr. Jurgens-Wager om haar kinderen te ontmoeten, die hier zijn met zuster Delhaise. – Verder rustig en vroeg naar bed.
30 April.
Vroeg naar Breda. Bespreking met Kruls. Mej. Steinweg meegenomen om als secret. naar Londen te krijgen. Rudi bezocht in de Schuur, die ziek lag met “pleuris”. Hij lag er alleen, en verwaarloost maar is ook eigenaardig koppig om buiten doktershanden te blijven. Poging om terug te komen per vliegtuig mislukt wegens slecht weer. Toen naar ’s Bosch alwaar gesprek met Mgr. Mutsaerts. Hij zal Monchen overplaatsen of ontslaan. ’s Avonds met auto in gezelschap v. Wyffels en Molenaar naar Ostende, in de hoop er M.T.B. te krijgen. Gelogeerd in Coque d'Or.
1 Mei. Dinsdag
Matig weer, sterke wind. De morgen besteed aan Security bespreking om papieren voor overkant te krijgen. Gesproken met Wyffels. Daarbij geconstateerd dat het niet goed met hem gaat. Hij begrijpt de zaak niet; kan het niet aan. Jammer. Slechte bestuurder en gevoelsmensch. Om 3 uur op de boot vol soldaten. 6 uur afvaart. We lazen in de courant, dat de voeding in Nederland nu vlot loopt. Goddank. De vijandelijkheden liggen stil. Duitschl. zakt in een. (Berlijn bijna veroverd) en onze menschen van den honger gered. Om 12 uur na het lezen van een boek naar kooi. We gingen toen voor anker in de Theems mond.
2 Mei Woensdag.
Vroeg op. Per auto om 7.30 van Tilbury naar Londen. Om 10.30 ministerraad. Duitschland staat blijkbaar op ineenstorting. Hitler schijnt dood. - Mussolini vermoord. - Noord Italië geeft zich over. - In ons land gaat het goed met de voeding. De D. blijven toch driest. - ’s Middags allerlei zaken afgedaan op departement en flink opgeschoten. Het apparaat loopt echter zeer stroef. Vervelend met zoo'n oude Secr. Generaal. - Om 7 uur met Huysmans, Beel, Tromp, Gispen en Wyffels bij H.M. Met 2 eerste lang na gepraat over geval Wyffels. We zagen geen goede oplossing. -
3 Mei Donderdag
Weer Ministerraad. - Houding bepaald t.a.v. Secretar. Generaal. Hirschfeld wordt met alle anderen gestaakt. Onderhoud met Grootenhuis over auto-vraagstuk. - Daarna met Gen. v. Voorst Evekink. Hij maakt veel paniek maar het Departement werkt inderdaad erg stroef. - Gegeten met Paul Driebeek en ’s avonds laat met Fock er bij. - Aardige kerels. Had ik deze maar aan het Departement. Daar zit schot in. B.I. moet blijven.
4 Mei Vrijdag
De Gaay Fortman kwam menschen vragen voor de A.R.R. Heb geïnformeerd of ze vrij kunnen komen. In Commissie van Oorlogsvoering lang gesproken over Leger-organisatie. Deze zal dd. 10 Mei ter sprake komen met alle deskundige Generaals. - Met Overste Zouteriks over geld en controle. - Met Gerbrandy en v.d. Gaag over zijn terugkeer naar Nederland ter bezwering van de illegaliteit die erg heftig in oppositie is tegen het optreden van V.M. en voedsel hulp omdat men met D. heeft onderhandeld. Zij kennen de situatie niet. Samen staan Regeering, Geallieerden, Eisenhower, Bedell Smith, B.N.S. - V.M. en C.B.S. Dat is dus wel een sterk front. ’s Middags onderhoud met Col. Bordeaux van Intell. Service. Hij had hoogste lof, voor hetgeen Nederland in deze heeft gepresteerd. - Het beste in Europa. - Gesproken over de toekomstige organisatie. Geen gelegenheid gehad vanmorgen op 1e Vrijdag te Communiceeren. Moet het met geestel. Communie doen. - Wat verdor ik! Heer help mij - Kreeg als dank voor hulp van reis van H.M. een portret van Haar met handtekening. - Toen we om 9 uur nog wat zaten te lezen kwam mijn adjudant Maj. Molenaar binnen met het bericht, dat de D. in Nederland, Denemarken en N.W. Duitsland hadden gecapituleerd. Ik kan moeilijk beschrijven wat ik beleefde. – Ik mengelmoes van groote blijdschap en stil verdriet. Uitbundig kon ik niet zijn. Een stroom van dankbaarheid welde op in mijn hart. Vrij, ’t moederland vrij. - Hoeveel vielen er; wie. Waar zijn de dapperen. Hoe was ik. - Mijn gezin, wij allen gespaard. Zou Maria het ook weten. Afgezonderd van alles. Wat zou ze denken. Goddank vrij - Te Deum laudamus. – Luce, zou ze nog leven, Mijn bekenden, Frans en Paula, Ramselaar, Schermerhorn. Goed dat Nederland niet in de laatste 10 dagen werd verwoest. - Zoo ging het door mijn gedachten en ik sliep niet rustig. -
Zaterdag 5 Mei
Ter kerke uit dankbaarheid. Eerste zaterdag - Fatima. Ik had vandaag mijn 5e Zaterdag moeten hebben, waarbij ik zoo gehoopt en gevraagd had om het einde! Maar de 4e was ik gewoon vergeten. Zou O.L. Vrouw het niet zo zwaar geteld hebben deze vergeetachtigheid. - In elk geval van morgen ging de wapenstilstand in. En ik dankte O.L.Vr. zoo goed ik kon, uit het diepst van mijn ziel. –
- Op departement eenige opwinding. Om 10. uur Roode Kruis bezoek met name Hr. de Meester en Friedhof. - Om 10.30 heb ik een korte toespraak gehouden tot mijn menschen. De hall was vol. - Om 11.30 Ministerraad. - Gerbrandy was aangedaan; de meesten trouwens. G. gaat naar Nederland. Hij zal ontslag v. Kabinet aan H.M. aanbieden. - Telegram aan H.M. Ik zond telegram aan Prins en Kruls. - Beluisterde toespraak van Gerbrandy door radio met Beelaerts v. Blokland, Tromp en Huysmans en lunchten met hen + v. Tets. - ’s Middags post afgedaan, later nog besprekingen o.a. met v.d. Gaag. - Het bleek, dat de troepen nog steeds niet in Nederland binnentrokken en dat naast vreugde ook botsingen plaats hadden in verschillende steden. Gerbr. gaat morgen naar Nederland. - Wat zou ik nu gaarne thuis zijn. Het kan nog niet. Dit offer zal ik brengen.
6 Mei Zondag
Vanmorgen eerst in Farm Street Mis en Communie. - Toen plechtige dank Mis in de Brompton Oratory, de deftige R.K. Kerk van London, opgedragen door Pat. Monchen. Hoofdaalmoezenier. Mgr. Giobe, de internuntius, was aanwezig. - Het was koud. - Ofschoon ik mijn best deed goed te bidden, viel me de koelte van de Engelschman heel onaangenaam. - Dan voel ik toch dat ik van een ander volk ben. En ik begrijp, dat ze … niet goed geaard zijn voor het Katholicisme. De genade vraagt toch een openstellen van de ziel, en dat vind ik hier niet. – Of is het in de geslotenheid toch mogelijk. - Hoe zal het nu thuis zijn? - ’s Middags om 12.30 telefoon van B.I. dat de toestand in Nederland erg verontrustend is. Er heen. Tromp en Fock zaten te schrijven aan een Regeeringsverklaring. - Na gesprek en nogal wat wijzigingen het stuk aan de B.B.C. doorgegeven, ná eerst de waarnemend Premier gebeld te hebben, maar die was niet te bereiken. - En dat in deze dagen!! - Toen de knoop doorgehakt en bericht doorgegeven. -
