Een achterkleinzoon schenkt een oude foto en trekt BHIC een stuk het verleden in.
Een spiegel of een portret?
We zien een spiegeltje in een lijstje met aan de binnenkant afgeronde hoeken, afgezet met een goudkleurig of een gouden randje. Op de achterkant staat geschreven dat het gaat om jonkvrouw Adriana van Zwijnsbergen geboren Gelinck. Haar geboortedatum 23 mei 1799 is onderstreept. Op het eerste gezicht is er niets te zien. Maar dan een schittering. Schuilt er iets achter? Een deftige dame kijkt terug, gehesen in een dichtgesnoerde japon met wijde rokken. Rondom haar hals is het afgewerkt met kant en haar hoofd is er eveneens mee getooid, zo lijkt het. Door deze afbeelding sta je oog in oog met het verleden.
Daguerrotypie van jonkvrouw Adriana van Zwijnsbergen geboren Gelinck (bron: BHIC)
Oudste foto
Al vanaf het einde van de achttiende eeuw probeerde men om beeld vast te vastleggen. In 1827 lukte dit de Franse uitvinder Joseph Nicephore Niépce (1765-1833). Hij plaatste een lichtgevoelige tinnen plaat in zijn camera obscura en zette die voor zijn raam. Het resultaat was een afbeelding van zijn tuin. Onderzoekers ontdekten uit oude aantekeningen dat dit enkele dagen in beslag nam.
Niépce stapte naar zijn landgenoot Louis Jacques Mandé Daguerre (1787-1851), ook al zo’n uitvinder. Hij had hem leren kennen via zijn lenzenslijper. Samen werkten ze verder aan het vastleggen van beeld. Niépce stierf plotseling, maar Daguerre ging door met experimenteren. In 1837 vond hij een snellere manier om afbeeldingen te produceren. Hij werkte met een lichtgevoelige verzilverde plaat. Het procedé nam nog maar een paar uur in beslag en portretfotografie was mogelijk, al moest de geportretteerde urenlang stilzitten. De foto was een directe weergave van het werkelijke beeld; elke afbeelding is uniek. Dit type afbeelding werd vanaf 1839 daguerreotypie genoemd.
Van daguerreotypie naar selfie
Fotografie was een dure aangelegenheid; alleen de rijkste mensen lieten zich portretteren, en dat zien we ook aan de japon van de jonkvrouw. Vanaf 1860 kwamen er snellere en goedkopere procedés op de markt. Met de komst van de smartphone is fotografie voor jong, heel jong en oud gemeengoed geworden. In de fotocollecties van BHIC liggen foto’s van diverse formaten en procedés, maar een daguerreotypie hadden we nog niet. Nóg niet. Een achterkleinzoon bracht daar verandering in.
Voor de verre toekomst goed bewaard
[Ik heb] ‘besloten om de stukken […] te schenken. Belangrijkste reden is dat e.e.a. dan voor de verre toekomst goed bewaard wordt’ […], schreef de schenker. Een verstandig besluit, want het is waar. Bij BHIC liggen de stukken veilig opgeborgen in brand- en waterwerende depots.
Na ondertekening van de schenkingsovereenkomst worden de fotocollecties van BHIC in een klap de geschiedenis in getrokken. Want we hebben een afbeelding van de eerste fotoprocedés verworven. Eentje die in de mode was tussen 1836 en 1860. Zonder twijfel kunnen we zeggen dat dit de oudste foto is in de collecties van het Brabants Historisch Informatie Centrum.
