Met de studentenrevolte in Parijs van mei 1968 breekt ook voor Nederland een turbulente tijd aan. Alles kan anders, alles moet anders. Ook in Brabant wordt volop actiegevoerd. Het BHIC zoekt verhalen, foto's, films, affiches en ander oud materiaal dat een indruk geeft van de protestbewegingen en jongerencultuur van de jaren '60, '70 en '80. Heb jij het van nabij meegemaakt? Of zelf nog op de barricade gestaan? Laat dan een bericht achter op deze website!
Actueel verleden
Acties en demonstraties van groepen met een agenda, die gehoord willen worden... Het is een bijzonder actueel thema: van de acties in coronatijd en tegen de oorlog in Oekraïne tot de boerenprotesten, Black Lives Matter en #MeToo. Wereldwijd is sprake van een flinke opleving van protest- en oppositiebewegingen en hierbij wordt ook al regelmatig de vergelijking gemaakt met de periode van circa 1968 tot 1982, ook wel 'de lange jaren zeventig' genoemd.
Protestbewegingen in 'de lange jaren zeventig'
Ook Brabant wordt van eind jaren zestig tot begin jaren tachtig overspoeld door een golf van protest: krakers voeren actie tegen de grote woningnood onder jongeren (gesteund door het Jongeren Advies Centrum en Komitee Jongeren Huisvesting); de vrouwenbeweging komt opnieuw tot bloei (de tweede feministische golf) en voor het eerst ontstaat een omvangrijke lesbische en homobeweging; antimilitaristen stichten Vredes Aktie Kampen en blokkeren de grote Brabantse vliegbases als actie tegen de plaatsing van kruisraketten (Volkel, Woensdrecht); groepen 'Stop de Neutronenbom' werven vele aanhangers van jong tot oud en ook kwam in deze jaren een milieubeweging op, die veel strijddoelen gemeen heeft met de vredesbeweging. Na de Tweede Wereldoorlog en het eerste gebruik van atoomwapens, wordt kernenergie als energiebron ontwikkeld. In een reactie hierop ontstaat internationaal een anti-kernenergiebeweging (AKB). In de jaren vijftig zijn al veel mensen tegen het gebruik van kernenergie, maar pas in de jaren zeventig krijgt het milieuactivisme vorm in een groot aantal organisaties, zoals Milieudefensie, Atoomvrijstaat en Greenpeace. Een belangrijke aanleiding is het verschijnen van 'Grenzen aan de groei' (1972), het eerste rapport van de Club van Rome, over de vervuiling van de aarde en de uitputting van grondstoffen. Ook moet gedacht worden aan protesten van jongeren, waaronder de opleving in studentenprotesten. Aan de Sociale Academie Markendaal in Breda is al in 1965/1966 sprake van een voorzichtige opstandigheid (zoals tegen het gebed voor de eerste en na de laatste les) en heel openlijk ten tijde van het huwelijk van Beatrix en Claus in 1966. Onder invloed van de opstanden in Parijs in '68 bezetten studenten in april '69 de Katholieke Hogeschool Tilburg en dopen deze om tot Karl Marx Universiteit (zie dit en dit verhaal). Ze eisen medebeslissingsrecht in het bestuur en meer algemeen democratisering in het hoger onderwijs.
Kabouterbeweging gezien op en rondom het bordes van het Stadhuis, Breda 1970 (Foto: W.F. Helm, bron: collectie Stadsarchief Breda)
Op de kaart
Naar de protest- en emancipatiebewegingen van de lange jaren zeventig is al geregeld onderzoek verricht, maar een overzicht van acties en actiegroepen voor Brabant ontbreekt. Laat staan een overzicht dat bedoeld is voor een breed publiek. Op deze website wordt aandacht geschonken aan de kraakbeweging, vredesbeweging en vrouwenbeweging. Voor al deze bewegingen is ook een kaart gemaakt, om een indruk te geven waar in Brabant belangrijke acties hebben plaatsgevonden en waar de vele actiegroepen te vinden waren. Hierbij is niet gestreefd naar volledigheid: de site is in ontwikkeling, geeft een dwarsdoorsnede van de actiebewegingen en is bedoeld om op te reageren en aan te vullen.
Inclusief archief
Muurkranten plakken (Bron: collectie BHIC)
Voor wat het BHIC en andere archieven betreft, kan aandacht schenken aan het actieverleden een stap zijn op weg naar een meer inclusieve collectie, waarin meer mensen zich herkennen en wat dan hopelijk weer leidt tot het delen van nieuwe verhalen en materiaal voor volgende generaties. Het belang van een meer inclusief erfgoedveld werd recentelijk onderstreept in het Archievenblad. Daarin komen bijvoorbeeld medewerkers aan het woord van het Haags Gemeentearchief. Zij verrichten belangrijk werk met hun project 'Thuis in het archief', dat is gericht op inclusie en diversiteit en concreet op groepen mensen wiens stem in archieven nog nauwelijks wordt gehoord, als een gevolg van traditionele selectiecriteria. Want: ‘Archieven worden vooral gevormd door en over mensen met macht, rijkdom en aanzien. (…) Ook het licht van de geschiedenis schijnt via archiefmateriaal vooral op bevoorrechte groepen. Daarom is het goed als we als archiefprofessionals een stapje extra zetten om ook de minder zichtbare personen in onze collecties in de schijnwerpers te plaatsen,' aldus het artikel. Ook het project Óns archief past in deze ontwikkeling.
Kraakgroep Den Bosch in actie, ca. 1978 (Foto: Erik van Zwam, bron: collectie BHIC) Klik om te vergroten
Opbouw website
De website Protest in Brabant is gewijd aan het actieverleden van Brabant in de lange jaren zeventig. In een verkennende fase is onderzocht welke thema's hierop een plek zouden kunnen krijgen, zoals het anarchisme, arbeidersprotesten, de lesbische en homobeweging en LHBTIQ+, de kraakbeweging, mensenrechtenbeweging, studenten- en andere jongerenprotesten, de vredesbeweging en antimilitarisme, de milieubeweging (zoals de anti-kernenergiebeweging), de vrouwenbeweging en feminisme, de derdewereldbeweging, religieus protest (zoals tegen het pausbezoek van 1985) en de kleinschaligheidsbeweging.
Al snel werd duidelijk dat deze thema's niet allemaal ineens opgepakt kunnen worden. De twee lijnen die wij hebben gekozen om als eerste uit te werken, zijn de kraakbeweging en vredesbeweging. Ook lag het voor de hand om het eerder uitgewerkte thema Rebellerende vrouwen, over de tweede feministische golf in Brabant, een onderdeel te maken van de website Protest in Brabant.
Jouw verhaal
Op deze website zijn veel verhalen te vinden. Ze bevatten niet alleen informatie maar zijn ook bedoeld om op te reageren. Het BHIC zoekt namelijk ook jouw verhaal. Of je nu actievoerder was of iemand anders die de protesten, actiegroepen en jongerencultuur van de jaren '60, '70 en '80 van nabij heeft meegemaakt. Of je nu voor- of tegenstander was van alle 'Aksie'. Al deze verhalen willen we horen en bewaren. Samen geven ze inzicht in de protestbewegingen en jongerencultuur van vroeger, wat bijvoorbeeld weer kan helpen om een beter begrip te krijgen van de bloeiende actiecultuur in de huidige tijd.
Demonstratie tegen de eventuele plaatsing van kruisraketten in Woensdrecht. Demonstranten met spandoek "Woensdrecht gevaarlijk kruispunt", 2 juli 1983 (Foto: Rob Bogaerts / Anefo, bron: Nationaal Archief, collectie Anefo, nr. 932-6393. CCO / Publiek Domein)
Reageren of oud materiaal sturen
Heb jij nog levendige herinneringen aan de protesten en jeugdcultuur van de jaren '60, '70 en '80? Reageer dan hieronder, deel je herinneringen en vul deze pagina aan. Of stuur ons foto's en ander oud materiaal, om op de site te plaatsen. Klik hier voor alle contactmogelijkheden. Of mail direct naar info@bhic.nl.
‘De weg naar inclusiviteit. Voor iedereen een thuis in het Haags Gemeentearchief’, Archievenblad 125:1 (februari 2021) 6-9. Zie in dit nummer ook de artikelen: 'Inclusiviteit' (p. 4); 'De maatschappelijke missie van The Black Archives: "Voor ons is diversiteit een vanzelfsprekendheid"' (p. 10-11) en de column ‘Exclusief’ (Christian van der Ven, p. 14).
