Op 4 oktober 1975 kraakte 'de werkgroep kamerbewoners van het JAC Verwersstraat 28 in Den Bosch. Eenmaal gevestigd hielpen de krakers op deze locatie ook andere jonge woningzoekenden tijdens hun wekelijkse kraakspreekuur. ‘Ja, we zitten er nog steeds', meldden de krakers zeven maanden later in het Brabants Kakblad (hier online te lezen), een van de eerste eigen bladen van de Bossche Kraakgroep.
De nummers van het Brabants Kakblad geven een goede indruk van wat de nog jonge Bossche kraakgroep bezighield en hoe de activisten elkaar informeerden. De vormgeving is minstens zo interessant. In het oog springen de speels ingedeelde en rijkelijk versierde pagina's, de handgeschreven artikelen, de uiteenlopende lettertypen, de vele getekende spotprenten, de fonetische jongerentaal (vlak na de hippietijd van eind jaren zestig doorgebroken) en vooral ook alle humor. Naast alle radicale 'aksie' was er ook veel ruimte voor het ludieke en de nodige zelfspot.
Een van de kraakacties waaraan het Brabants Kakblad aandacht besteedde was die in de Verwersstraat. Het hield de lezers op de hoogte van het leven in dit kraakpand, het conflict met de eigenaar en de dreigende ontruiming.
Verwersstraat: krakers versus Keser
De krakers van Verwersstraat 28 hadden een schriftelijke opzegging gekregen van uitzendburo Keser, dat zich ondanks de actie nog wel degelijk als de eigenaar zag. Op 30 april moesten ze zijn vertrokken. 'Natuurlijk een lachertje', hadden de krakers gereageerd. 'Waar moeten we heen? Op straat gaan wonen zeker, of op het stadhuis?' Juridisch had Keser misschien wel gelijk, vervolgden ze, maar vanuit een menselijk oogpunt beslist niet. Plannen om te vertrekken hadden ze daarom allerminst. 'We hebben nog vele kaarten en een zeer grote achterban, de buurt...'
De krakers hadden het pand betrokken om te voorkomen dat ook de Verwersstraat, zoals veel andere straten in de stad, het 'slachtoffer van speculaties' zou worden. De woningnood onder jongeren was hoog en in die context onderstreepten zijn dat woonruimte niets meer zou moeten zijn dan dat: een ruimte om te wonen en dus geen handelswaar. Ze richtten hun pijlen op het uitzendbureau 'als fenomeen' en vonden het 'niet zo gek om dat eens goed aan te vallen. Zo een sociaal voelende instanties zijn het nu ook weer niet', aldus de krakers.
Tot dusver waren ze als inwoners van het pand aan de Verwersstraat gedoogd en hadden ze voor hun verblijf 500 gulden huur per maand moeten betalen. Die betalingen zagen zij als een belangrijk detail. Want hoe kon Keser de panden aan anderen gaan verhuren als hij dat nog steeds aan hen deed? ‘Gelukkig is Keser goed voor Den Bosch en vooral voor zijn medewerkers en jongeren en alleenstaanden, 65-plussers. Kortom, waar zijn Uitzendburo om draait', aldus de krakers in het Brabants Kakblad.
Maar toch... hun positie was alleszins zeker en het duurde niet lang voordat de situatie escaleerde.
Het was in de middag van 28 mei 1976 toen Arnold, een van de bewoners Verwersstraat 28, wild gebarend en met merkwaardig nieuws een nabijgelegen school binnenstoof. Een anonymus schreef hierover in het Kakblad het volgende:
'Zijn verwilderde blik kruiste de nietsvermoedende en nuchter kijkende kijkers van Kees, ook ’n bewoner. Een alermerende ademstoot bracht ook hem even van zijn stuk, “Ik mag het huis niet meer binnen, ze hebben de deur gebarricadeerd! Kort en bondig, de Hr. Keser en kornuiten hadden hun “eigendom” zelf maar gekraakt. Hersencellen kraakten even in hun voegen, het signaal sprong op onveilig, “Dat is huisvredebreuk wat die slavendrijver doet, nu kunnen we hem te grazen nemen” was het antwoord op de Amsterdamse volzin van Nol. Hierna ging alles heel vlug.'
Keser en vijf kornuiten waren nr. 28 binnengegaan en hadden vervolgens met balken en latten de boel gebarricadeerd. De ex-krakers begaven zich met enkele sympathisanten naar het pand in kwestie, terwijl Keser op de bovenverdieping zijn kamer inrichtte.
‘Die bovenverdiepingen zijn al 7 maanden bewoond!, beargumenteerden de krakers.
‘Om vijf uur staat een verhuiswagen tot jullie beschikking’, antwoordde Keser, daaraan toevoegend dat de gemeente twee nieuwe panden voor hen zou hebben gekocht. De ex-krakers hadden dit vervolgens bij volkshuisvesting gecheckt en er maar meteen de politie bijgehaald. En wat toen gebeurde? Keser werd opgedragen om de bovenverdiepingen niet meer te betreden. 'Dit bracht donkere wolken, aan de toch al niet zuivere, hemel van Keser, de eerste slag was voor ons.'
Later schoof nog advocaat Banning aan en bereikten de partijen na verhitte gesprekken een compromis. De krakers zouden het pand verlaten, maar pas na acht dagen.
Het geluk wilde, voor de laatstgenoemden, dat de gemeente en Keser inderdaad het plan hadden opgevat om hen in twee andere huisjes, gekocht van het bisdom, te vestigen. En zo verhuisden de krakers van de Verwersstraat 28 naar de Korte Putstraat 24 en 26, waar zij vier kamers en een garage voor zes personen tot hun beschikking kregen.
Kenmerkend voor het Brabants Kakblad zijn de vele tekeningen en handgeschreven artikelen. Hier zien we de tekening bij het artikel 'De ondergang van de Verwersstraat' (Bron: Brabants Kakblad jrg. 1, nr. 3 (september 1976) / collectie BHIC)
Lange en Korte Putstraat
Met de verhuizing naar de Korte Putstraat hield het kraken nog niet op. De woningnood bleef immers enorm en er waren leegstaande panden genoeg. Op 7 april 1976 nam de Kraakgroep Den Bosch (begin dat jaar opgericht) het pand aan de Lange Putstraat 6 in gebruik en het kraakspreekuur, tot dan toe aan de Verwersstraat 28, verhuisde mee. Ook deze keer deden ze er in het Kakblad verslag van. ‘De toekomst voor het pand ziet er vrij redelijk uit’, schreven ze. De gemeente wilde het pand verkopen en de inschrijving was al gesloten. De krakers onderzochten de mogelijkheden om de verkoop, die in mei door de gemeenteraad zou worden besproken, tegen te gaan. In hun ogen zou de gemeente zo namelijk te veel zeggenschap over het pand kwijtraken en dat was voor woningzoekenden geen goede zaak. Een nieuwe eigenaar kon alles met het pand doen, 'waarbij hij meestal alleen naar het nu voor hemzelf kijkt. De gevolgen daarvan kunnen rampzalig zijn’, aldus de krakers.
Ook lagen er plannen van de gemeente om het pand een woonwinkelfunctie te geven en hier waren de krakers wèl blij mee, want hier waren de krakers naar eigen zeggen al mee bezig. Ze zouden in dit kader bezig zijn met het vormen van een stichting: Andere Informatie Den Bosch. In het pand zou een soort werelwinkel komen, of een 'maatschappijwinkel'. Verkoop van het pand zou dit echter onmogelijk maken. En de gemeente had dan wel laten weten bezig te zijn met het probleem van alleenstaande woningzoekenden en de hoge woningnood, de krakers merkten daar nog niets van.
De krakers zagen het pand aan de Lange Putstraat als deel van hun grotere plan om de Bossche binnenstad weer 'leefbaar' te maken. In mei hebben ze er een 'Aksiewinkel' geopend, een linkse boekhandel en in hun eigen woorden 'een doorn in het oog der notabelen'.
De acties van de Bossche Kraakgroep tegen de leegstand zouden in de komende jaren steeds grootschaliger worden met als hoogtepunt de kraaklente van 1978. Gaandeweg vormde zich zo einde jaren zeventig en begin jaren tachtig een levendige kraakbeweging. Onder andere dus met eigen winkels. In de Vughterstraat (nr. 107) kwam daar bijvoorbeeld nog de 'vrije boekhandel' Den Duvel bij.
Reageer hieronder en deel je herinneringen aan de protestbewegingen van de jaren zestig, zeventig en tachtig. Ook zoekt het BHIC voor dit thema foto's en ander oud materiaal, om op de site te plaatsen.
Eind oktober 2023 gaat een boek over de opstandige jaren 1975-1985 in Den Bosch verschijnen. Makers zijn journalist Eric Alink en documentalist Gertjan van Beijnum, die beiden actief waren in de toenmalige beweging. Verder bestaat de redactie uit sociaal historicus Frans Van Gaal, vormgever Maarten Sterneberg en Rob Koolen. Heb je verhalen of beeldmateriaal uit die tijd? Stuur een berichtje aan denboschinbeweging@gmail.com. De makers nemen contact met je op. Je kunt je ook aanmelden als je te zijner tijd extra info over het boek wil.
