Op maandag 17 april 1978 wordt "De Paap" gekraakt: het voormalige ziekenhuis Sint Joan de Deo aan de Papenhulst. Het wonen in dit kraakpand wordt vanaf het begin georganiseerd middels groepswonen per gang.
Kennis, werkkracht en solidariteit
'Papenhulst bewoond', 17 april 1978 (Foto's: Erik van Zwam / collectie BHIC)
Op alle gangen worden sanitaire voorzieningen aangelegd, dit betekent honderden meters water- en gasleidingen. Om de groep bijeen te houden en de strijd om het behoud van het pand te coördineren wordt er éénmaal per week vergaderd. Mensen van de Bossche Kraakgroep helpen mee de boel in gang te zetten aangezien de meeste nieuwe krakers geen enkele ervaring op dit gebied hebben. Maar dat zou snel veranderen. Dankzij de massale kraakacties wordt er enorm veel kennis en werkkracht opgedaan en er ontstaat een behoorlijk grote onderlinge solidariteit. We doen in die beginperiode al als Paap mee aan gemeentelijke inspraakrondes rondom het Structuurplan (in samenwerking met het Provinciaal Opbouworgaan Noord-Brabant) en weten het thema "jongerenhuisvesting" en "betaalbare woonruimte" op de gemeentelijke politieke agenda te krijgen en te houden.
Dankzij de kraak van de Paap is een zeer duur nieuwbouwplan van drie woontorens voorkomen.
Schenners en Poenmakers
Krakers in 'De Paap', 17 april 1978
Op 7 juli 1979 werd 's-ochtends zeer vroeg het dak gesloopt om de kraak van de achterbouw tegen te houden. In opdracht van de belangenbehartiger van de Broeders van Barmhartigheid - de Tilburgse makelaar Penners en Schoenmakers (door ons al snel "Schenners en Poenmakers" genoemd) was er een ploeg potige havenwerkers ingeschakeld die de pannen van het dak smeten en stuk sloegen, al het sanitair in de achterbouw sloopten en heel veel ruiten kapot maakten. Nadat bewonersters pers en autoriteiten erbij haalden werd de achterbouw alsnog (onder het oog der dienders) gekraakt en breidde de bewonersgroep zich meteen flink uit (we hadden daar al mensen voor gevraagd).
"zij zeggen stenen gooien zijn geen argumenten
en slaan met knuppels, bombarderen met sloopkogels
vergiftigen met chemie, verpesten met atomen
moorden met gevangenissen.
zij hebben gelijk, stenen zijn geen argumenten,
stenen zijn nog maar aarzelende pogingen,
om ons uit te drukken, in de enige taal
die zij verstaan
wij hebben nog veel te zeggen"
Bunker
Gezelligheidsavond Papenhulst, ca. 1978-1980
Op 1 oktober 1979 verhuist verwarmings- installatiebedrijf 'Weck'. Huisje Weck, vandaar de naam, wordt erbij gekraakt... In deze maanden zijn we ook begonnen met de bouw van een 'bunker' in de kelders van de Paap. Voorbereidingen voor de op dat moment nog dreigende onherroepelijk gedachte ontruiming. Bunkerluik lassen, trappen naar de kelders dicht storten, betonwanden oprichten, zolders prepareren, beddespiralen aan elkaar lassen, enzovoorts. Hieraan deden massaal mensen mee, we hadden werkroosters voor het beton-scheppen en verzonnen de meest fantastische ontruimings-scenario's. De oorspronkelijke bedoeling was om het dagenlang te kunnen uithouden terwijl ME-breekploegen bezig zouden zijn dikke lagen beton weg te pellen, zouden wij ongezien, via het water van de langs ons huis stromende Binnendieze, verdwijnen. En dan onderwijl middels Radio Vrij DenBosch gans het land op de hoogte houden van deze "schandelijke ontruiming".
Aankoop door gemeente
In februari 1980 werd echter duidelijk dat de Gemeente 's-Hertogenbosch de Paap had aangekocht (verantwoordelijk volkshuisvesting-wethouder was PvdA'er Ton Lensen). Uit het gemeenteraadsbesluit van 27 februari 1980: "de gemeente betaalt voor het complex, groot 6.887 vierkante meter, en voor de rechten op de bouwplannen in totaal 1.262.500 gulden" (...) "Onze gedachten gaan voorlopig uit naar wat bij woningen wordt genoemd een instandhoudingsregeling. Hierbij wordt de sloop een aantal jaren uitgesteld en worden alleen hoognodige voorzieningen getroffen. Wij denken in casu aan een termijn van 5 jaar" (kadastraal bekend sectie H nrs. 5303 en 5355). Rond deze tijd kwamen de bewoners ook met alternatieve verbouwplannen naar buiten. Geen sloop van de Paap maar "betaalbare jongerenhuisvesting". Het Bosch' Ontwerpers Kollektief (BOK) maakt de eerste tekeningen.
Inval
Krakers in de Papenhulst, april 1978
Op 4 september 1980 schrokken de papenhulsters om half zeven 's ochtends wakker ten gevolge van een inval door de Bossche politie. Een van de krakers van het eerste uur was door een aantal bewoners op 26 juli 1980 uit zijn kamer gezet wegens verregaande op-eigen-houtje-ondernomen onderhandelingen met de directeur van het gemeentelijk Woning Bedrijf (Cor de Jager). De vier voor deze uitzetting gearresteerde mannen (24, 24, 26 en 27 jaar) zouden vier dagen op het politiebureau vastzitten totdat de politie er achter kwam dat er een valse aangifte was ingediend. De verdachten waren niet degenen die aan de uitzetting hadden meegedaan, en de 'zaak' zou uiteindelijk geseponeerd worden. Volgens het Brabants Dagblad (5 september 1980) heeft de Bossche politie bij de inval in totaal "21 illegale zendinstallaties in beslaggenomen. Daaronder bevonden zich mobilofoons, portofoons, FM-omroepbandzenders en andere zend- en ontvangstapparatuur." Dat was natuurlijk het werkelijke motief van de Bossche politie om de Paap binnen te vallen, ze wilden hier wel eens rondkijken en dachten op de Paap de zendinstallatie van Radio Vrij Den Bosch te vinden. In plaats hiervan vonden ze dozen vol oude radio- en televisieonderdelen.
Papenhulst blijft!
23 december 1981: oprichting Vereniging Papenhulst Blijft!
Er volgden vele jaren van onderhandelen. Eerst over een nieuw dak. We kregen vooralsnog een paar zeilen en later een nooddak van kunstof platen. Vijf jaar lang onderhandelen, ruzie met de gemeente maken over een definitieve woonbestelling, over kortingen op de sociale uitkeringen (krakerskorting), bouwplannen ontwikkelen, een stevige bewonersgroep formeren... In 1982 barstte de eerste bom: "bewoners Papenhulst graven strijdbijl op". "Op 11 januari 1982 hebben wij, bewonersters van de papenhulst de oorlog verklaard aan het bossche gemeente bestuur. Na anderhalf jaar praten zijn we geen stap verder. Ons vertrouwen in onderhandelen is weg. Het in 1979 gesloopte dak is nog steeds niet vernieuwd. Wij eisen een dak! zodat het pand niet kan verkrotten en gesloopt moet worden. Dat pikken we niet! Dus stoppen wij met onderhandelen en eisen een definitieve woonbestemming voor gebied papenhulst!" Bij deze actie sloegen we een vuistbijl in 't formica tafelblad, vlak voor de verbijsterde directeur van 't Gemeentelijk Woning Bedrijf (Cor de Jager), in zijn kantoor aan 't Julianaplein.
Aktievoerders met een bakfiets met pamfletten over de woningnood
Uiteindelijk komen er dan toch weer gesprekken op gang en die leiden eind 1984 tot een "samenwerkingsovereenkomst" (bemiddeling Albert Jansen).
Dan valt de politie nog een keer binnen in de Paap (14 mei 1985) vanwege gedoe rondom het pausbezoek aan de stad ("popiejopie yeah") (10).
In augustus 1987 wordt het bouwplan voor de Paap officieel ingediend door het Gemeentelijk Woning Bedrijf. De financiering en de inhoud van het huurkontrakt zijn geregeld. Strijdpunt blijven de krakers- en de voordeurdelerskorting. En dan - het is inmiddels eind december 1987 - ondertekenen we de moeizaam tot stand gekomen samenwerkingsovereenkomst.
De verbouw kan in januari 1988 beginnen en we worden officiële huurdersters per 1 januari 1989.
Per juni 1990 wordt Cor de Jager als directeur van GWB vervangen door Kees Hobo. Het gemeentelijk Woning Bedrijf wordt per januari 1993 geprivatiseerd tot Stichting Hertoghuizen. Deze club wordt in 1999 overgenomen door Woningcorporatie Brabant Wonen (9) uit Oss.
In 2002 wordt de Paap tot Rijksmonument verklaard. Daarvoor was al vastgesteld dat de voorgevel 'beschermd stadsgezicht' is.
Paaplied
En in april 2018 hebben we 40 jaar De Paap gevierd met een grote reünie waar meer dan 250 ex-bewoners en -gebruikers op af zijn gekomen (keileuk!)
Dat leverde ook een paar nieuwe coupletten op van ons Paaplied:
Avanti avanti popolo,
't gezag raakt van haar a propos,
Verfbommen in depot,
in krakerskracht vereend
Woonplezier en animo,
levenskunst van hoog niveau
Bunker, Muurkrant, Radio,
strijd van spijt gespeend.
(refrein) Papenhulst, hemels pand,
wijk niet voor de slopershand
tegen mokers wel bestand
de toekomst zal het leren
Papenhulst, gaat niet plat
geen paaps beton in de deze stad
we zijn de waanideeën zat
van alle hoge heren
Monument van knoestigheid
nooit zijn vechtlust kwijt
Slechts de tijd die hier verglijdt
Maar niet het heilig vuur
Dat laait en loutert, lispelt zacht
het vonkt en vlamt bestookt de macht
Rood en rozig kleurt de nacht,
tot aan het ochtenduur.
(refrein) Papenhulst, hemels pand,
wijk niet voor de slopershand
tegen mokers wel bestand
de toekomst zal het leren
Papenhulst, gaat niet plat
geen paaps beton in de deze stad
we zijn de waanideeën zat
van alle hoge heren
(tekst en muziek: Eric Alink)
Vanwege Covid-19 nu al twee jaar op rij (2020 en 2021) geen Paap-feest, 't wordt weer tijd!
Reageren
Reageer hieronder en deel je herinneringen aan de protestbewegingen van de jaren zestig, zeventig en tachtig. Ook zoekt het BHIC voor dit thema foto's en ander oud materiaal, om op de site te plaatsen.
Er wordt gewerkt aan een boek over de opstandige jaren 1975-1985 in Den Bosch. Makers zijn journalist Eric Alink en documentalist Gertjan van Beijnum, die beiden actief waren in de toenmalige beweging. Verder bestaat de redactie uit sociaal historicus Frans Van Gaal, vormgever Maarten Sterneberg en Rob Koolen. Heb je verhalen of beeldmateriaal uit die tijd? Stuur een berichtje aan denboschinbeweging@gmail.com. De makers nemen contact met je op. Je kunt je ook aanmelden als je te zijner tijd extra info over het boek wil.
Herman van Boxtel
zei op 24 december 2021 om 12:17
Wat mooi om te lezen, zelf niet direct betrokken geweest, wel sympathisant van de krakers als tegenhanger voor de huizenmelkers.
EN goed voor de huurders en woningzoekers, dus een pluim voor de mensen die destijds hun nek uitstaken om iets voor de samenleving te doen.
Mariët Bruggeman
bhiczei op 28 december 2021 om 15:40
Bedankt voor je mooie reactie Herman.
Thijs de Leeuw
bhiczei op 17 januari 2022 om 09:33
Dank Herman voor je bijdrage! Ik heb nog een vraagje.
Bij het BHIC werk ik aan een nieuwe themasite gewijd aan het Actieverleden van Brabant. Een flinke maar prachtige klus. Onder andere deze pagina wordt onderdeel van die themasite. Jij geeft aan dat je niet direct bij de kraak(beweging) betrokken was. Maar ik vroeg mij nog af of je wel in die periode, tijdens die ‘kraaklente’ van ’78 bijvoorbeeld, in Den Bosch woonde en het zo van nabij hebt meegemaakt? Want ik ben ook op zoek naar verhalen die inzicht geven in hoe ‘de stad’ die acties heeft ervaren. Allicht wil je daar nog wat meer over vertellen? Hoe jij die tijd hebt ervaren en wat je ervan in de stad merkte?
Mocht je nog personen kennen die meer over dit actieverleden van Brabant kunnen vertellen dan houden we ons ook graag aanbevolen.
Nogmaals dank voor het reageren.
Hartelijke groet,
Herman van Boxtel
zei op 20 juni 2022 om 12:33
Goede morgen Thijs,
Ik schreef je gisteren een bericht waarin ik aangaf al eens contact gehad te hebben met je, dat moet dit geweest zijn.
We gaan een afspraak maken neem ik aan, dan breng ik ook het materiaal mee dat ik heb.
Groet Herman
Thijs de Leeuw
bhiczei op 20 juni 2022 om 13:24
Graag Herman! Ik ga je mailen hierover. Je bent welkom op de Citadel voor die kop koffie/thee, maar kan ook bij jou langskomen. Heel benieuwd en dank alvast voor je medewerking.
