Negen weken oud is haar dochtertje nu. Langzaam wordt de wereld van haar kleine meisje steeds groter, steeds vaker kijkt ze nieuwsgierig rond. Maar het baby’tje is veel te klein om te beseffen wat haar te wachten staat. Resoluut pakt Maria van der Vondervoort haar kleine meisje op, kleedt haar warm aan en loopt die Tweede Paasdag in 1829 van Den Bosch naar Gemert. Dik dertig kilometer lopen, ruim 7 uur lang.
Moeder met baby op de arm, Auguste Danse, 1879 via Rijksstudio
Gemert is haar geboorteplaats, de plek waar nog wat familie van Maria van der Vondervoort woont. En daarom zet deze veertigjarige moeder koers naar haar zus. Maar eenmaal aangekomen gaat zij die avond van 20 april niet naar binnen. In plaats daarvan legt ze haar dochtertje op de stoep en klopt hard op de deur. Zodra het meisje begint te huilen, loopt ze haastig weg en stelt zich verdekt op.
Iets verderop staat ook Catharina Boeren, die op de hoogte is van het plan van Maria. Sterker nog, Maria heeft haar zelfs gevraagd mee te gaan want zij kent de kleine meid ook maar al te goed. Al snel na de geboorte in februari heeft Maria haar namelijk gevraagd voor het meisje te zorgen want als ongetrouwde dienstmeid lukt dat haar zelf niet. Dat heeft de 24-jarige dagloonster geprobeerd maar ze kan het niet meer aan. Ze geeft het meisje weer terug aan Maria.
Brave familie
Samen staan de twee vrouwen te kijken of de deur wordt geopend. En ja hoor, daar is de zus van Maria, Petronilla. Verbaasd tilt ze het huilende bundeltje op. “Ik heb toch brave familie, zij nam het kind gaarne aan”, zegt Maria tegen Catharina, en ze maken snel zich uit de voeten om bij een bekende in de buurt te overnachten.
Petronilla neemt het kind mee naar binnen, naar haar man Dionijsius Willems. Al bijna dertig jaar zijn ze getrouwd en samen hebben ze vier kinderen. Maar die zijn allemaal al groot; de oudste is al 26, de jongste 19 jaar. Wat moeten zij nu met dit poppige meisje, deze zuigeling die zo maar voor hun deur ligt? De volgende morgen gaat Dionijsius, kleermaker van beroep, dan ook direct navraag doen; heeft de burgemeester of anders zijn secretaris iets vernomen of gezien dat iemand bij hen een vondeling voor de deur heeft gelegd?
De burgemeester krijgt via via te horen van de twee vrouwen die hebben overnacht en onderneemt een zoektocht in de buurt. Vlak bij de brug over de Zuid-Willemsvaart in Heeswijk lopen twee vrouwen. Maria en Catharina worden aangesproken en Maria zegt onmiddellijk dat zij de moeder is van het meisje. En ja, ze heeft het bij haar zus achtergelaten. Catharina mag de weg naar Den Bosch vervolgen maar de burgemeester neemt Maria mee terug naar Gemert, naar haar zus en nog meer: naar haar dochter.
Wanhoop
Zo staat het beschreven, in keurige letters in het rechtbankarchief. Het is bijna niet te bevatten hoe groot de wanhoop van deze Maria moet zijn geweest, deze ongetrouwde vrouw die op haar 40ste opeens moeder wordt maar als dienstmeid niet de ruimte of middelen heeft om voor haar meisje te zorgen. Die een oplossing denkt te vinden door de hulp van Catharina in te roepen en als die de zorg voor het baby’tje niet volhoudt, dan nog maar één ding kan bedenken: haar zus, die kan dit meisje wel groot krijgen.
Maar te vondeling leggen is strafbaar en daarom vinden we het relaas van Maria terug in het archief van de rechtbanken in Noord-Brabant. Het verweer van de wanhopige moeder is dat ze het kind niet te vondeling heeft gelegd. Integendeel, ze heeft het bewaakt tot ze met haar eigen ogen zag dat haar zus het meisje mee naar binnen nam. Na kort wikken en wegen spreekt de rechtbank haar vrij. In het vonnis staat niet vermeld waar het meisje wordt ondergebracht.
Bron: 21 – 578 (scan 79-81)
Met dank aan Riet Jaegers die ons op dit bijzondere archiefstuk wees!
