Laten we eerst even stil staan bij de historische context rond deze bloedige veldslag. Een veldslag geleverd op 11 augustus 1674 tussen het Franse leger o.l.v. maarschalk Condé en een geallieerd Nederlands-Spaans-Oostenrijks-Duits leger onder stadhouder Willem III.
Gedurende de Franse oorlog trok Willem III met het Staatse leger naar de Zuidelijke Nederlanden om de oorlog die in de Republiek werd gevoerd naar de vijand te brengen. Nadat het Staatse leger te Brussel was aangekomen wilde de stadhouder zijn leger verenigen met de Spaanse troepen die uit Duitsland kwamen. Het Franse leger stond onder leiding van Lodewijk II van Bourbon-Condé.
De samenwerking met de Spaanse en de keizerlijke opperbevelhebbers verliep uitermate slecht. Uiteindelijk werd Willem III opperbevelhebber, maar wist niet dat de keizerlijke bevelhebber orders had zich niet met de gevechten te bemoeien.
Op 10 augustus besloot Willem direct naar Parijs te marcheren om de veldslag af te dwingen. Hij marcheerde in slagorde langs de hele Franse linie. Condé zag zijn kans en viel met zijn ruiterij de achterhoede aan van het geallieerde leger. De bagage ging verloren en het geallieerde leger werd teruggedrongen naar Seneffe.
Detail van de slag bij Seneffe van Bénigne Gagneraux uit 1788 – de Franse prins Lodewijk II van Bourbon-Condé is met zijn paard gevallen (bron: Musée des Beaux-Arts de Dijon via Wikimedia Commons; publiek domein)
In samenwerking met de infanterie drukte Condé het geallieerde leger weg uit dit dorp. Vervolgens viel hij de door Willem III opgezette verdedigingslinie bij het dorpje Fayt aan. Na een bloedig en langdurig gevecht lukte het de Fransen echter niet de linies te doorbreken. Na een 10 uren durende veldslag, waarin 8.000 doden vielen, trok het Franse leger zich terug. Beide partijen claimden de overwinning; de Fransen door het aantal vaandels dat ze veroverden en de geallieerden door het behouden van het slagveld. Zeer waarschijnlijk waren de verliezen ongeveer even groot.
In deze slag werden ook mariniers aan land ingezet, nl. twee regimenten o.l.v. François Palm en George van Weede, samen 3.000 man sterk, keurtroepen van het Staatse leger. Tijdens de veldslag bij Seneffe sneuvelde François Palm. Hij kreeg een staatsbegrafenis te Dordrecht.
De rol van kapitein Pascasius Turcq
Pascasius werd in 1646 geboren als zoon van Justus Turcq en Margaretha Hoveniers, een bekende Bergen op Zoomse familie. Zijn vader was destijds adviseur van de markiezin en was tevens dichter.
In 1674 was Pascasius gelegerd in het garnizoen Amersfoort, waar hij diende als kapitein van de infanterie van het Staatse leger. In dat jaar werden de Zuidelijke Nederlanden bedreigd door het Franse leger en prins Willem III besloot met een legermacht van ca. 60.000 militairen, de strijd aan te gaan. De compagnie van Pascasius maakte met negen andere compagnieën deel uit van het regiment van kolonel Torck.
De Slag bij Seneffe door Lambert van den Bos, 1675 (bron: Wikimedia Commons; publiek domein)
Zo’n compagnie of eenheid bestond destijds uit zo’n 100 huursoldaten, inclusief een staf van 13 officieren. Ze waren bewapend met een lange essenhouten piek of met een musket, een zwaar vuurwapen waarmee men één schot per twee minuten kon lossen. Kapitein Turcq sneuvelde in deze bloedige, chaotische veldslag. Zijn huwelijk met Maria Waskin duurde nog geen half jaar! De weduwe hertrouwde zeven jaren later en overleed in 1723.
De veldtocht in het Kwartiersarchief
Ter illustratie een hele kleine selectie uit de series namen van personen die een aanzienlijk aantal dagen gediend hebben met hun paarden en karren voor het Staatse leger in de omgeving van Seneffe en Mechelen e.o. In de lijsten waren tevens opgenomen de schadebedragen o.a. de waarde op dat moment van de paarden die sneuvelden of in beslag werden genomen en die van de huifkarren inclusief de huif, het zadel, en het paardentuig. Uit de notities bleek dat veel paarden inderdaad in beslag waren genomen, soms zelfs al bij aankomst, en door Franse legeraanvoerders verdeeld werden onder de officieren van de cavalerie. Een van hen die daar verantwoordelijk voor was bleek een zekere kolonel La Verne. Je vraagt je af….wat hebben die mannen onderweg vanuit Peelland allemaal meegemaakt nadat ze uit ’s-Hertogenbosch waren vertrokken. We zullen het nooit te weten komen. Wat we wel weten is dat ze pas na ongeveer 10 à 11 dagen arriveerden in Mechelen en daarna maanden actief waren!
Leune J.M.G., Staatse infanteristen die gedood werden, gewond raakten en gevangen werden genomen tijdens de slag bij Seneffe – zie ook: www.hanleune.nl/docman/militaire-geschiedenis (geraadpleegd 2022)
Lees ook
Meer weten over het Rampjaar 1672 in het Kwartier van Peelland?
Marilou Nillesen
bhiczei op 30 oktober 2022 om 08:07
Indrukwekkend om te zien, Henk, een dergelijk overzicht en zo'n lijst met namen. Allemaal mannen (jongens soms nog?) en je vraagt je inderdaad af wat ze allemaal hebben allemaal meegemaakt. Dankzij jouw verhalen krijgen we in ieder geval een indruk hoe die periode moet zijn geweest.
![Aanhef van de lijst van karrendiensten [kwp 158 scan 83]](/media/rampjaar-1672_afl-9_nl-htbhic_2_158_0083.jpg)
