De vrouwenbeweging heeft mij een thuis gegeven

Mijn hele leven heeft in het teken gestaan van bewustwording. Dat begon al op jonge leeftijd toen ik ontdekte dat ik verliefd werd op vrouwen. Dat was zo’n schok, dat ik het gevoel had niet meer bij mijn vertrouwde wereld te horen. En daarmee werd deze innerlijke aardverschuiving het begin van een levenslange zoektocht naar mijzelf en mijn plaats als (lesbische) vrouw in deze wereld. Ik werd opgevoed met christelijke waarden en normen, maar daarin was de heteroseksuele vorm zo vanzelfsprekend dat hij niet eens apart benoemd hoefde te worden. Alles wat van die norm afweek werd daardoor abnormaal. Ik voelde me daardoor heel afgescheiden van de gangbare cultuur. Dat schiep een fundamenteel gebrek aan zelfvertrouwen. Ik sprak met niemand over mijn hartroerselen. Ik probeerde mijn voorkeur te ontkennen, maar dat lukte niet echt, want hoe kon iets wat ik heel sterk voelde fout zijn? Wat me door mijn pubertijd heeft geholpen was mijn hockeytalent. Ergens goed in zijn en daarin gewaardeerd worden, geeft een kick.

Op mijn 18e verliet ik mijn ouderlijk huis en ging ik op een studentenflat wonen die onderdeel was van Sociale Academie De Horst in Driebergen. Die overstap was verdiepend en bevrijdend. Ik had het geluk les te krijgen van een zeer erudiete en vrijdenkende groep docenten. Ik sloeg mijn vleugels uit en ontdekte allerlei nieuwe werelden. Maar nog steeds hield ik mijn lesbische gevoelens voor mezelf.

In mijn tweede studiejaar kreeg ik mijn eerste liefdesrelatie en het duurde even voor ik dat wereldkundig maakte. Mijn moeder ontkende alles, mijn vader mocht het niet weten van mijn moeder en op De Horst wisten enkele mensen het. Ik woonde inmiddels op kamers. Ik brak niet met mijn ouderlijk huis, maar nam wel een hele grote afstand. Ook omdat mijn politiek/maatschappelijke oriëntatie steeds linkser werd. En daarin groeide een volgende bewustwording; die van de maatschappelijke ongelijkheid in de wereld. Hierin werd ik mede gestimuleerd door Piet Reckman, die samen met allerlei mensen uit linkse politieke partijen en progressieve stromingen binnen de kerken, een actiegroep had gevormd: Sjaloom. Vrede in actie. Deze groep richtte zich op bewustwording van de armoede in de “Derde Wereld”. Dat deed ze via allerlei ludieke acties en informatiemiddelen, zoals een actiekrant en pamfletachtige publicaties.

Die gemeenschap werd mijn stageplek. Het optimisme in de veranderbaarheid van de samenleving, de manier waarop men net zo lang vergaderde tot men het met elkaar eens was, en de creativiteit van de activiteiten vormden me voorgoed. Op Sjaloom ontwikkelde ik ook mijn journalistieke schrijftalent, rustig en onder goede begeleiding.

Na een aantal freelance journalistieke klussen kwam ik voor twee jaar bij de Consumentengids terecht. Daar leerde ik het redactionele handwerk en durfde ik te solliciteren bij een Weekblad en Maandblad voor welzijnswerkers. Vijf jaar lang heb ik daar allerlei onderwerpen die met welzijn te maken hebben, mogen belichten en onderzoeken. Mijn focus was emancipatie en daarin kreeg de feministische tak van de vrouwenbeweging een grote plaats.

Tijdens mijn Haagse periode bij de Consumentenbond had ik ook een weekendverblijf in het huis van Nel Willekens en maakte ik deel uit van de Bossche en Haagse vrouwenbeweging. Dat was een feest, eindelijk kreeg ik herkenning en erkenning van mijn verwarde gevoelens over de positie van vrouwen in de samenleving overal ter wereld. In praatgroepen zochten we met grote aandacht voor elkaar naar onze eigen taal, onze verlangens en vermogens. Daar begon mijn ontdekking dat het persoonlijke ook politiek is. De uitbreiding van uiterlijk naar innerlijk bewustzijn. Die ontwikkeling besloeg een breed terrein. Het ging niet alleen om gelijke rechten (zeer wezenlijk overigens en nog steeds niet voldoende geregeld), maar ook over heling, culturele beeldvorming, opsporen en benoemen van eigen kracht en potentie. We waren geen klaagvrouwen en weigerden de positie van slachtoffer te krijgen of in te nemen. We gingen op zoek naar iets nieuws, iets wat wel onder de oppervlakte lag, maar nog geen taal had gekregen. We kwamen uit allerlei hoeken en gaten, ik had een vriendin die kasteleinse was in een klein dorp, zij bleek redelijk ongeletterd te zijn en hield dat jarenlang verborgen. Toen er een cursus alfabetisering voor vrouwen werd opgericht in Den Bosch, ging ze mee doen en greep daarna allerlei kansen om zich verder te ontwikkelen. Een grote groep lesbiennes maakte onderdeel uit van de vrouwenbeweging en ook in Den Bosch was dat het geval. Het was heerlijk dat ik me niet meer hoefde te verbergen of te onderscheiden, dat mijn geaardheid geen issue was. En zo verbond een diversiteit aan vrouwen zich met elkaar in een groot verlangen zichzelf te zijn en zichzelf opnieuw te definiëren. We kregen wat subsidie van de overheid, en konden vrouwen aannemen voor vaste activiteiten.

Zelf had ik mijn vaste journalistieke baan in Haarlem bij het Welzijnsweekblad en Maandblad. Dat betekende dat ik ook landelijk georiënteerd was op de vrouwenbeweging en dankzij allerlei interviews en artikelen een landelijk netwerk opbouwde. Vanuit De Horst en Sjaloom was ik gewend geraakt aan een brede maatschappelijke oriëntatie, maar Den Bosch was mijn thuis, daar woonden mijn vriendinnen.

Ik werd me stap voor stap bewust van mijn positie als vrouw in cultuur en samenleving. Niet als iets statisch, maar als een doorgaand proces. Samen met andere vrouwen stegen we boven onze ondergewaardeerde positie en negatieve zelfbeeld uit en leerde ik mijn kracht kennen en waarderen. Het was een magische periode waarin allerlei ontwikkelingen samenvielen. Niet alleen in Nederland, maar ook in Europa en de wereld. Overal roerden emancipatiebewegingen zich. Die massabeweging was nodig, want de tegenstand was groot.

Goed gesetteld in een netwerk van vrouwen, kreeg ik op een dag een leuke advertentie onder ogen. Mijn baan bij het Welzijnweekblad was weggesaneerd en ik hield me financieel op de been met freelance klussen. In de advertentie werd gezocht naar een projectleider voor het organiseren van een groot vrouwencongres. Dit als voorbereiding op de tweede Internationale Vrouwenconferentie van de Verenigde Naties, die deze keer zou plaatsvinden in Nairobi. Het was 1985, de vrouwenbeweging bestond 10 jaar en was enorm uitgedijd. Men vroeg ook een assistente van de projectleider, daar besloot ik op te solliciteren. Een dag voor ik moest opdraven ontdekte een goede vriendin dat ik werd opgeroepen voor de positie van projectleider. Ik wilde me terugtrekken, maar zij hielp me moed te vatten om toch een gooi naar die functie te doen. We hebben een heel rollenspel gedaan en uiteindelijk ging ik opgewekt naar Den Haag waar het project haar basis zou krijgen. Ik was er vast van overtuigd dat ik de baan niet zou krijgen en ging open het gesprek in. Mijn netwerk gaf de doorslag  voor een tweede oproep en tot mijn verbazing werd ik aangenomen. Het werd de baan van mijn leven. Negen maanden lang mocht ik met een flink bedrag in de pocket een prachtig congres voor duizend vrouwen organiseren. Alle gezindten, stromingen, organisaties en culturen deden mee. Ter ere van het tienjarige bestaan van de vrouwenbeweging wilde ik er een groot feest van maken.

In het hele land werden groepen opgericht die zich bezig hielden met het ontwikkelen van beleidsaanbevelingen op het gebied van educatie, arbeid en gezondheid voor vrouwen. Die aanbevelingen gingen uiteindelijk naar de landelijke overheid, die ze weer mee nam naar Nairobi. Meer dan duizend vrouwen kwam een hele dag bij elkaar in de Erasmus Universiteit en vierden via allerlei werkgroepen hun oogst van tien jaar vrouwenbeweging. Mijn Bossche vriendinnen maakten actief deel uit van deze dag en na een centrale uitwisseling van aanbevelingen, dansten we op de muziek van de band van Gerda Havertong. Duizend gele narcissen dansten met ons mee en gingen na afloop met ons mee naar huis.

Rond dat jaar begaf ik me ook op het “spirituele pad” en met mij veel andere vrouwen. Dat was een nieuw hoofdstuk waarin bewustwording centraal stond en nog steeds staat. Voor mij een logische ontwikkeling, maar het voert te ver om deze afslag in dit verband uit te diepen. Ik heb mooie ontwikkelingen mogen doormaken, bijzondere mensen mogen ontmoeten en vooral, door mogen groeien. De vrouwenbeweging is daarin cruciaal geweest.