skip naar content skip naar hoofdnavigatie spring naar service navigatie
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Arnout van Erp
Arnout van Erp Bhic
Menu
sluit
Hulp nodig?

Chat is online op maandag t/m vrijdag van 10.00 - 16.00 uur en van 19.00 - 22.00 uur.

Op dit moment zijn we offline. Je kunt je vraag stellen via e-mail of WhatsApp: 06-12887717 (alleen berichtjes)

Meer informatie over de chat-service? Klik hier

Online op dit moment

Stel je vraag

Arnout van Erp
Arnout van Erp Bhic

Ridder Jan uten Houte strijdend ten onder

In 1283 overleed Irmgard, hertogin van Limburg. Zij was getrouwd met Reinoud I, graaf van Gelre die tevens medehertog van Limburg was. Reinoud wilde Limburg inlijven en zo de macht van Gelre uitbreiden. Maar hertog Jan I van Brabant zat niet te wachten op een machtige buurman als Gelre.

Het gevolg was dat zich tussen 1283 en 1288 een strijd ontspon tussen Gelre en Brabant om het bezit van Limburg. Deze oorlog staat bekend als de Limburgse successieoorlog.

In zijn strijd werd Jan van Brabant bijgestaan door de adel die onder zijn gezag viel. Eén van hen was ridder Jan uten Houte, schout van ‘s-Hertogenbosch, bezitter van het allodiale dorp Westmeerbeek en heer van Etten.* Samen met een aantal dappere mannen, die hij uit het Land van Breda meegebracht had, vocht hij vele veldslagen in de omgeving van Tiel uit. Deze stad was sinds 1271 in handen van Brabant.

Hertog Jan I van Brabant

De Strijd om Tiel

Jan van Brabant had de verdediging van de stad Tiel versterkt en het bevel toevertrouwd aan Jan van Kuik. Reinoud van Gelre smeedde het plan Tiel te veroveren. Daarvoor trok hij zijn troepen samen bij Senne in de Tielerwaard. Hier werd hij door Van Kuik, de heren Van Heusden, Hesbeen, Van der Sluis en andere ridders aangevallen en na een bloedig en hardnekkig gevecht werd hem een zware slag toegebracht.

Ondertussen had hertog Jan van Brabant in Oisterwijk, drie uur van Den Bosch, een leger op de been gebracht om de Bommelerwaard in te trekken. De overtocht over de Maas werd hem echter door Gerard van Rossum, hoofd van een bende huislieden (gewone boeren en plattelandsbewoners) verhinderd. Reinoud wist zich met zijn bondgenoten staande te houden in de Tielerwaard, in de hoop Jan te verdrijven. Jan stelde hem voor de keuze om naar de Bommelerwaard te komen of hem toe te staan de Waal over te trekken en in een beslissende slag deze vernielende oorlog te beëindigen. Reinoud wees beide plannen af.

Reinoud I van Gelre (met veren) in 1288 bij de overgave na de slag bij Woeringen.

Op 3 juli 1286 werd Tiel stormenderhand door Reinoud ingenomen. Zij die aan de woede van het zwaard en de vlammen wisten te ontsnappen, werden gevangengenomen en weggesleept. Frank van Wanghe, Jan de Coc en Jan uten Houte, drie dappere ridders, stierven in de kerker. Enige anderen werden later tegen borgstelling en beroofd van hun bezittingen vrijgelaten.

De ontknoping

De verovering van Tiel door Reinoud was echter een Pyrrusoverwinning. Op 5 juni 1288 vond de beslissende slag in deze vijfjarige oorlog plaats bij Woeringen, nu een wijk van de stad Keulen. Hier werden de troepen van Reinoud en zijn bondgenoten door Jan van Brabant in de pan gehakt. Vanaf die tijd hoorden Limburg en de stad Tiel definitief tot het hertogdom Brabant.  

De slag bij Woeringen in 1288 uit een handschrift van de Brabantsche Yeesten in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel (ms. IV 684, ca. 1440/1450).

Noot *: Het is niet zeker of Jan uten Houte de titel ‘heer van Etten’ wel mocht voeren. De familie Uten Houte was vanaf 1287 of eerder gegoed in Etten. In zijn Rymkronyk schrijft Jan van Heelu over “Her Jan uten Houte uten Lande van Breda”. Leenders schrijft in Etten en de Turf: “Na de dood van Jan uten Houte gaf Arnoud van Leuven aan zijn natuurlijke dochter, weduwe van Jan, inkomsten ter waarde van 35 Leuvense kIeine ponden en de rechtsmacht tot een boetebedrag van 3 ponden, alles te Etten”.

Bronnen:
Jan van Heelu, Rymkronyk van Jan van Heelu betreffende den slag van Woeringen van het jaer 1288 (ed. J.F. Willems). M. Hayez, Brussel 1836.
J.P. Arend, Algemeene geschiedenis des vaderlands van de vroege tijden tot op heden, tweede deel, J.F. Scheijer, Amsterdam 1841.

Reacties (10)

Hilde Jansma
Hilde Jansma bhic zei op 29 januari 2019 om 12:30
Dankjewel Cor, voor het delen van dit verhaal. Een interessante geschiedenis uit de tijd dat Nederland nog niet bestond en hertogen de dienst uit maakten.
M.A. de Paula Lopes zei op 28 februari 2019 om 14:24
Is er iets bekend over de familie van Tichelt die hier aan heeft deelgenomen?
Theo A zei op 28 februari 2019 om 21:04
Dank je wel Mijnheer Kerstens maar om verwarringen te voorkomen:
De landen van Overmaze, Dahlem en Valkenburg waren samen gevoegd met het oude Hertogdom Limbourg /Vesdre. Deels onder de Republiek, (Spaans) Oostenrijk en Pruissisch Gelders, Cleefs en Gulicks.
De uitdrukking "LIMBURG" weliswaar vernoemd naar dat Limbourg/Vesdre, was een bedenksel van Graaf Willem van Nassau, die zich na de Weense wals van 1815 tot Koning Willem I wist te kronen. De provincie Maastricht beviel deze koperen koning geenszins en noemde bovenstaande gebieden, incl. het oude Graafschap Loon (met Hasselt, Maaseyk en Kerkrade, Roermond en Venlo) "Limburg", met de bedoeling dit aan zijn GrootHertogdom Luxemburg te doen laten grenzen.
Dat Kapitalistisch-liberaal-gereformeerde plan duurde slechts 15 jaar want; na 9 jaar koppig onderhandelen moest hij West Luxemburg en Limburg prijs geven na 1839.
West Luxemburg en West Limburg werden België. Oost Limburg werd ondergebracht als Hertogdom in de Duitse Bond van Frankfurt/m. Uitgezonderd de stad Maastricht westelijk van de Maas.
Het gebied waarover u zo mooi schrijft, dient dus als LIMBOURG te worden gespeld simpel omdat een moderne lezer dit anders associeert met de huidige twee Limburgen.
Het kasteel Limbourg/Vesdre vind men nog onder Eupen (B)
Slechts een klein stukje van dat Hertogdom Limbourg ligt nu in Nederlands Limburg; Slenaken e.o.
Het huidige Nederlandse Limburg werd pas in 1902 de 11e provincie van het Koninkrijk der Nederlanden omdat een vrouwelijke opvolging van de Hertog niet toegelaten werd, de Duitse Bond was opgeheven en een Hertogdom niet meer mogelijk bleek. Bovendien waren de kolenmijnen in Belgische handen en werden toen onmiddellijk genationaliseerd.
In Versaille 1918 werd afscheiding van Nederland en België nog gepromoot en het laatst nog in 1946.
Limburg spreekt altijd nog over een Gouvernement met een Gouverneur op gelijk niveau met een Provinciehuis en een Commissaris der Koning.
Limburg was 9 jaar lang in oorlog met "Holland", broederlijk bevriend met de beide Brabanden.
Deze historie is tot vandaag nog springlevend.
Note:
In 1831 riepen de Geldersen uit Tiel: "Wij sullen gaen tot die grensen der Belgen om alle die Belgen te Verdelgen".
Brabantse dienstplichtigen deserteerde massaal.
De Limburgse Commissaris der Koning zat werkloos in den Haag ondergedoken.
Na 1840 (Kon.Willem II) werd Limburg verhollandst.
Na 1866 werd Limburg vernederlandst.
Na 1902 was Limburg Nederlands.

De door u genoemde bronnen kunnen onmogelijk als objectief worden bestempeld. Deze waren nogal Brussels Rooms en Haags gereformeerd gekleurd.

Met vriendelijke Limburgse groeten.
Maurice Kuyckx zei op 28 februari 2019 om 21:15
Ik las...."Jan van Brabant had de verdediging van de stad Tiel versterkt en het bevel toevertrouwd aan Jan van Kuik". Aangezien mijn naam Kuyckx geschreven wordt, wat dus in genealogische termen als ...zoon van Cuijk kan en mag bestempeld worden en aangezien ik fulltime bezig ben met de stamboom 'Ridders (Heren) van Cuijk' gaat mijn belangstelling (al 15 jaar) uit naar onze voorgangers. Ik bezit reeds heel wat informatie maar ben en blijf nog steeds vragende partij naar méér.... Wie ondersteunt mijn poging...ik ben er al 82 (sig)

Wie meer informatie heeft, kan dat sturen naar info@bhic.nl ovv Maurice Kuyckx

Veel dank!
Theo A zei op 1 maart 2019 om 11:46
Vergeet niet beste Maurice, dat van Kuijk een naam is naar een toponiem.
Historisch zijn er heel wat mensen uit Kuijk verhuisd en geëmigreerd en lieten zich in de nieuwe woonplaats "van Kuijk" noemen.
De 'van Kuijk' genaamde die wij hebben waren in verschillende plaatsen gerelateerd aan gegoede families van welbemiddelde stand zeg; lage adel.
Kuijk, hoewel Noord-Brabants behoorde ooit aan het Prinsbisdom Luik;
Bij ons hebben ze relatie met de families van Doerne/Deursen in Beek en Donk, Deurne in de Peel/'s-Hertogenbosch.
Maar ook met Asten, Esheren, (Diest) Someren (Lierop) en Stakenborgh.
Tervuren en Brussel.
Cor Kerstens
Cor Kerstens zei op 1 maart 2019 om 21:57
Beste Theo A, dat de situering en eigendom van Limburg ingewikkeld is, blijkt uit je uitvoerige opmerking. In de loop der eeuwen is de situering en eigendom vele malen gewijzigd. Voor mijn artikel heb ik gebruik gemaakt van de vermelde bronnen, die verwijzen naar de slag bij Woeringen en de Limburgse successieoorlog. Dank voor je uitvoerige toelichting.
Cor Kerstens
Cor Kerstens zei op 1 maart 2019 om 22:01
Over de families Van Tichelt en Van Kuijck is mij in relatie tot dit artikel niets bekend. Beide namen zijn mijns inziens toponiemen. Zie de opmerking van Theo A. betreffende Van Cuyk. Wat Tichelt betreft, onder Zundert ligt Tiggelt.
Cor Kerstens
Cor Kerstens zei op 1 maart 2019 om 22:05
Beste Maurice, nog een aanvulling op je vraag over de familie van Kuyck. Deze komt in Rijsbergen veel voor.
M.A. de Paula Lopes zei op 2 maart 2019 om 15:15
Beste cor, mijn vraag n.a.v. een ander document betreffende: Charterverzameling Nassause Domeinraad 's-Gravenhage 23-03-1355. Schildknaap Gerart van Tichelt bezegelt met ridder Jan van Heesbeen en ridder Peeter van Hambroek e.a. de oorkonde waarbij de Hertog van Brabant Wenceslaus en De Hertoginne van Brabant Johanna de overdracht bevestigen van de heerlijkheid en Land van Breda aan Jan van Polananen. In het document staat hij geschreven als Gerart van Tichghelt beschreven en boven waar zijn zegel gezeten heeft staat: Tichelt [hier het langste stukje perkament zonder zegel onderaan de Akte].
Cor Kerstens
Cor Kerstens zei op 7 maart 2019 om 11:55
Voor dit artikel heb ik geen onderzoek gedaan naar de families Van Kuik en Van Tichelt. Kijk eens in 'Beschrijving der Stadt en Lande van Breda' door Thomas Ernst van Goor uit gegeven in 1744. Hierin vindt veel informatie over oude adelijke geslachten in het Land van Breda.

Reageer op dit verhaal

Heb je al een account? Log in met je gegevens.

Heb je nog geen account? Plaats zonder inloggen, of Registreer een account

Help spam voorkomen en los de volgende som op:
Geef mij een andere som.