Jacobus Govaert, geboren rond 1630 te Riethoven in het Nederlandse Noord-Brabant is onze voorouder van 10 generaties terug. De ontdekking dat onze Gentse "stamvader" Jacobus Govaert niet uit het Oost-Vlaamse Gent komt, maar uit Riethoven bij Bergeijk, nabij Eindhoven, is iets waar je als genealoog altijd naar uitkijkt. Het is het stukje van de puzzel dat ontbreekt waarvan je hoopt dat je het ooit zult vinden.
Zo ontdekken we ook dat de ouders van Jacobus uit Riethoven. Hoogaart Jacobs (patroniem naamgeving) en Jenneken Willems zijn. In het schepenregister te Bergeijk, bij de erfenis van vader Hoogaarts Jacobs in 1687, vinden we de personen uit de Gentse gedelen (erfenisregisters) en processen. Hier is Jacob Hoogaarts als zoon van de overledene en er wordt vermeld dat hij in Gent woont. De naam Hoogaart(s) wordt in Gent verbasterd tot Govaerts. En omdat het gebruik van patroniemen in Gent geen traditie is wordt Govaert de familienaam.
Sommige jonge mannen, zoals Jacobus Govaerts (Hoogaarts), vertrokken om zich in andere landen en steden te vestigen. Hij werd geboren in Riethoven, in het verre Noord-Brabant. Van daaruit wordt hij als handelaar of leerling naar Gent gestuurd om zaken te doen. Dit was mogelijk rond de steden, zoals in een grote stad als Gent. Het contact met Riethoven en omgeving in Noord-Brabant is verwaterd en verdwijnt na verloop van tijd volledig. Dit geldt vooral als men op de nieuwe plek een huwelijkspartner heeft gevonden. En dat deed Jacobus maar liefst vier maal.
Gent in de 17e eeuw (coll. BHIC; klik op de kaart voor een vergroting)
We lezen in 17e eeuwse Gentse processen, verpakt in een dikke map “Govaert”, met antiek-oude, ongeopende perkamenten, een juridisch geschil over de erfenis tussen Pieter Bandoncq en onze Jacobus Govaert, over een pand van Jacobus gelegen in de Meierij van 's-Hertogenbosch.
Jacobus beweegt zich als voornaam burger binnen de bestuurlijke elite van Gent, wat we kunnen concluderen uit zijn woonplaats te Gent en de talrijke adellijke peetmoeders en peetouders bij de doop van zijn kinderen. Handel en de daarmee samenhangende sociale en economische verhoudingen hebben invloed op prestige en positie in de samenleving. Toen hij in 1719 overleed was Jacobus Govaert een welgesteld persoon met een groot stenen huis aan de noordzijde in de Zwartezusterstraat in Gent-Sint-Michiels-Zuid. Dat was een rijke buurt in de haven van Gent.
Helaas konden we uit de vele processen en akten Jacobus' beroep niet zwart-wit terugvinden. Vermoedelijk was hij een handelaar in bij bierbrouwen benodigde producten of handelde hij zelf in wijnen of toebehoren voor dit ambacht, zoals gruuten of kruiden, en was hij ook een tuinier kruidenier of gruitenier te Gent.
Dit verhaal is gebaseerd op een uitgebreid verslag van het onderzoek, waarin de ontdekking van de band tussen Jacobus Govaert en Riethoven uiteen wordt gezet en waarin ook meer genealogische gegevens zijn opgenomen.
Hoewel dit verhaal al bijna 10 maanden op deze site staat van het BHIC, lees ik het nu pas. Deze achternaam lijkt m.i. nog het meest op Bogaerts en is mogelijk vanwege de vermoedelijke schrijfwijze in die tijd met een "open" B' verbasterd naar Hoogaerts. Boogaerts komt n.l. wél voor in Riethoven. Zelfs nu nog zij het met dubbele 'a'.
Marilou Nillesen
bhiczei op 16 juni 2022 om 08:49
Ah bedankt voor deze verhelderende toelichting, Jan! Dat werpt weer nieuw licht op deze kwestie.
Jan van den Dungen
zei op 16 juni 2022 om 11:01
Als de kop van dit artikel nu luidde: Riethovense Jacob(s) Goijaerts wordt Jacob Govaert in Gent”, was dit nieuwsfeit veel minder interessant. De achternamen Gooijaarts, Goijaerts, Gooijaerts of Gooyarts, komen in de 16e en 17e eeuw, of eerder maar ook later, veelvuldig voor in onder meer de buurgemeente van Riethoven: Dommelen. Maar eveneens in Waalre, Valkenswaard, Eersel of Bergeyk. Goijaert is aan patroniem gebaseerd op een eerdere mannelijke voornaam van de voorouder met de naam Godfried.
Ook de verhaspeling en de uitspraken in de ‘Vlaanders’, - waaronder huidig Zeeuws-Vlaanderen- , van de ‘ G ‘ en de ‘ H ’klinkt ons dikwijls curieus in de oren. Zo woont een autochtoon Gentenaar niet in Gent maar in Hent. Ziekenhuis op z’n Frans klink als Opital en indachtig een veelvuldige uitspraak van mijn oud-leraar Economie, afkomstig uit Aardenburg (Zld.), die wel ‘hoed was maar niet hek’ dus ‘goed maar niet hek’, verbaast het mij niet, dat pastoors of ambtenaren, die in die tijd belast waren met de optekening van doop-trouw- en overlijdens, niet nog meer foutieve interpretaties maakten van veelal uitgesproken namen van niet de schrijf- én leeskunst machtige aangevers.
Bovendien was vóór de invoering van de Burgerlijke Stand het opmaken van deze aktes, een noem het maar éénzijdige rechtshandeling. Na 1810 moest de aangever voortaan ook medeondertekenen en anders een kruisje zetten, doch in elk geval nog eventjes over de schouders van de scribent heen kijken.
Egbert
zei op 16 juni 2022 om 12:39
De naam Hogaerts is ook een patroniem, afgeleid van de voornaam Hogardus of Hogard. In Someren vanaf het einde van de 16de eeuw tot midden 19de eeuw een bekende achternaam. De naam komt daar in allerlei spellingsvarianten voor, zoals Hoogaerts, Hogarts, Hogaers en Hoegaers. Maar ook als Hoogers, Hogers en Hogerts.
