De eerste plannen tot afdichting van de Dintelmond dateren al uit 1757, maar de financiering daarvan kwam niet rond. Pas na de oprichting van het Heemraadschap van Mark en Dintel in 1804 kwam er schot in de zaak. Al in het jaar daarvoor was de waterstaatkundige ingenieur Jan Sabrier begonnen met het opmeten van de rivier en het voorbereiden van de bouw van een schut- en spuisluis.
In 1805 begon men met het uitgraven van een sluiskolk ten zuiden van de riviermonding, op een zandplaat die echter zo hard was, dat de benodigde heipalen bijna de grond niet ingingen. Die werden daarom ingekort, terwijl het bestek anders voorschreef. Ook de damplanken, die zogenaamde kwelschermen zouden moeten vormen, gingen niet erg diep...
De sluis was voor zijn tijd vrij ruim: 9x42 meter, met vijf paar schutdeuren en vier paar uitwateringsdeuren. De spuisluis beschikte bovendien over een draai- of toldeur, zodat bij eb automatisch gespuid kon worden.
De werkzaamheden verliepen traag: arbeiders kwamen in opstand tegen afpersing door de aannemer en er was voortdurend gebrek aan geld, arbeiders en materiaal. Maar op 16 oktober 1808 kon toch de eerste schutting door de grote sluis plaatsvinden. Vrijwel onmiddellijk daarna kwamen er al gebreken aan het licht: binnen een week traden er verzakkingen op, en niet veel later verzakte een buitenvleugel van de spuisluis.
In deze tijd was de strijd tegen Napoleon nog in volle gang en West-Brabant dreigde deel uit te gaan maken van het strijdtoneel toen Engelse troepen in juli 1809 Zeeland binnenvielen en richting Bergen op Zoom trokken. Als verdedigingsmiddel moesten de landerijen onder water gezet worden. Dat gebeurde begin augustus. Het leidde onder meer tot een enorme waterdruk op de sluis, die nog steeds niet helemaal voltooid was. In september bleek de hoge ebdeur van de schutsluis niet meer in beweging te krijgen. De sluisbedding was een aantal centimeters omhooggekomen.
De boel begon nu overal te verzakken, sluisdeuren knapten, de toldeur sloeg van zijn plaats, en in september 1810 was het gedaan met de sluizen: ook de laatste nog overeindstaande muren vielen om. De inspecteur van Waterstaat, A. Blanken Jansz, schreef een geëmotioneerd verslag van de ravage, veroorzaakt door de gebrekkige fundering en de te ondiepe damplanken. Daardoor had het water onder de sluisvloer door kunnen lopen en de ondergrond kunnen wegspoelen.
Dit verhaal klopt niet precies denk ik. Volgens mij was er een franse bewaking tijdens de eerste bouw van de sluis.
Volgens mij bekende lektuur was er chantage door bewust de damwandschermen te kort te maken tegen onderloopsheid van te sluis.
Rien Wols, namens BHIC
bhiczei op 18 januari 2012 om 08:59
Beste A. Marijnissen,
Het verhaal is gebaseerd op Jan Smits, "Brabants Peil : Monumenten voor waterbeheersing in Noord-Brabant" (Nijmegen, SUN, 2001), p.139-149 en
G.W.G. van Bree, "Het Heemraadschap van de Mark en Dintel (Tijdvak 1804-1830)" (Zundert, 1971). Nergens blijkt daar sprake van opzettelijke sabotage, maar veel meer van te weinig geld, incompetentie en slecht management van het hele project. Maar we zijn natuurlijk wel benieuwd welke literatuur u nog meer kent.
Vriendelijke groet
Jan van Meer
zei op 4 november 2015 om 16:14
Er is een boek "Geschied en Waterloopkundige Aanteekeningen nopens de dichting van de rivier De Dintel" geschreven door Jan Rochussen ( Ex-secretaris van Etten en Leur ). Het is gedrukt bij H.Palier en Zoon, Boekverkoopers op de groote Markt in den Bosch. Hierin beschrijft hij de totale voorgeschiedenis ( 134 bladzijden ) van de aan te leggen sluis in de Dintel. ( Ook financieel ). Hij was de bedenker en een groot voorstander van het gehele project.Hij is als lid van het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam en later zitting hebbende in het Departementaal Bestuur van Braband de stuwende kracht geweest. Het oprichten van het Heemraadsbestuur is een gevolg hiervan geweest.
Annemarie van Geloven
bhiczei op 5 november 2015 om 12:12
Jan van Meer, veel dank voor de verwijzing naar dit interessante boekwerk! Het berust bij de Brabant-Collectie van de Universiteit van Tilburg.
In 1805 begon men met het uitgraven van een sluiskolk ten zuiden van de riviermonding, op een zandplaat die echter zo hard was, dat de benodigde heipalen bijna de grond niet ingingen. Die werden daarom ingekort, terwijl het bestek anders voorschreef. Ook de damplanken, die zogenaamde kwelschermen zouden moeten vormen, gingen niet erg diep...
