Als je in juni 1944 geboren bent, is het een open deur om te zeggen, dat je de oorlog niet bewust hebt meegemaakt. Je wist dus niet, dat de slag om Woensdrecht en de Kreekrakdam aanstaande was.
Pas als je een jaar of tien bent, ga je dingen beseffen. Dat de tank val bij Schaliehoef echt bedoeld was om militaire tanks tegen te houden bijvoorbeeld. Dat overbuurman Rikus Elzakkers een houten been had, omdat hij op een landmijn gestapt was.
En soms lijken verhalen logisch, terwijl je daar veel later aan gaat twijfelen. Zo waren de huizen langs de Antwerpsestraatweg allemaal van vóór de Wereldoorlog. Behalve het huis met nummer 500 tegenover ons huis. Dat huis was nieuw. Het verhaal er achter was, dat er in de strijd om Woensdrecht een granaat op dat huis gevallen was. Om die reden zijn – volgens mijn jongste zus – mijn ouders met de kinderen te voet gevlucht naar kennissen in Poortvliet op het eiland Tholen.
Onder water
Echter: voor ik aan dit verhaal begon, heb ik op internet gekeken naar kaarten van de slag om Woensdrecht en de Kreekrakdam. En daar zie ik, dat niet alleen het eiland Walcheren onder water gezet was. Dat was ook gebeurd met het eiland Tholen. Dus ligt het meer voor de hand, dat de Poortvlietse kennissen bij ons in huis waren.
Iets anders, wat onmiskenbaar met de Wereldoorlog te maken had, was de bunker op het veld naast ons huis. Niet zo’n bovengronds vierkant blok beton, maar de bovenkant was gelijk met het maaiveld. Het was een lange gang met twee ondergrondse kamers en een cirkelvormige geschutsput. De dikke betonnen wanden van de gang waren een meter of drie hoog. Op een twee meter hoogte waren er op een meter van elkaar dwarsbalken tussen de muren. De bunker is gebouwd in 1942 – 1943.
Je kon met een betonnen trap afdalen in de bunker. Onderaan de trap was de eerste ondergrondse kamer. In mijn jeugd stond er altijd water in die kamer. Als dat tijdens de Wereldoorlog ook zo was, dan begrijp ik waarom mijn moeder medelijden had met de Duitse soldaten in de bunker. Ze vertelde altijd over jonge jongens van zeventien, achttien jaar, die huilden omdat ze in een oorlog gefrommeld waren waar ze niet om gevraagd hadden.
Doktertje spelen
Maar in mijn jeugd waren er geen Duitsers meer. De bunker was een onderdeel van ons speelterrein. De waaghalzen sprongen op twee meter hoogte van dwarsbalk naar dwarsbalk. Die wat voorzichtiger waren, gebruikten de bunker bij verstoppertje of bij cowboytje spelen. En als kinderen met kaarsjes en snoepgoed naar de tweede – droge – ondergrondse kamer kwamen, dan werd er doktertje gespeeld. Maar dat kon je maar beter niet thuis vertellen. Rond 1963 is de bunker afgebroken voor een nieuwbouwwijk.
Uit papieren, die Hans Jordans heeft toegestuurd, blijkt, dat de sloop van de bunker geraamd werd op 3.557,30 gulden. Onze speelervaringen waren onbetaalbaar.
Willem Kruf stuurde ons hierop de volgende aanvullingen:
Foto voetbalveld met de zijgevel van het huis waar Jan woonde. Achter het doel loopt de Antwerpsestraatweg
Bron foto : Jubileumboek R.K.v.v. Nieuw-Borgvliet 1922 – 1997 Van deze club was Willem Kruf secretaris in 1997.
Bron: Detail Duitse stafkaart, collectie D.C. Canne
Rechts: detailgedeelte van de Duitse stafkaart met aan de voet van de vlaggemast de hoek Klein Molenbeek, nu Albert Cuijpstraat, en Antwerpsestraatweg (rode lijn van boven naar beneden). Dat gebied beschrijft Jan in zijn verhaal. Onder Molenbeek met tankval De zwarte lijnen zal het gangen- en schuilplaatsen- en bunkerstelsel zijn.
Gedeelte Duitse stafkaart
Bron: collectie D.C. Canne
Het stelsel op tekening. Bron: Nationaal Archief NL-HaNA_2.13.167_455_10
En Willem Kruf wijst ons op deze foto, met als opmerking "Het rode gebied is het gebied op de tekening van Jan. Onderin de foto de tankval."
Wil je meer luchtfoto's van 21 oktober 1944 van dit gebied zien? Klik dan hier
De veronderstelling dat kennissen uit Poortvliet bij Jan in huis waren zal juist zijn.
Het eiland Tholen stond grotendeels onder water. Dus werd er geevacueerd. Een bekende van mij moest naar Barendrecht bij Dordrecht, zodat zijn bevrijding uitbleef. Maar er waren ook evacuees die op Borgvliet terecht kwamen. Zij kregen een geemailleerd plaatje met voor- en achternaam, geboortedatum, verblijfadres en aanduiding geloof. Het plaatje en het verhaal erachter kan worden gelezen op website Bevrijdingsmuseum Zeeland, ID-plaatje evacuatie Tholen: https://www.bevrijdingsmuseumzeeland.nl/collectie/object-van-de-maand/id-plaatje-evacuatie-tholen/
Willem Kruf
zei op 6 november 2020 om 09:45
Voor de fijnproever : op de stafkaart staat bij de vlag 16 S St A.
Dit is de afkorting van 16e Schiffsstamabteiling. De Duitse eenheid die in Bergen op Zoom is gelegerd. Meer lezen hierover? Zie boek van Coert Canne Bergen op Zoom 1939 - 1944.
Cor Luijsterburg
zei op 9 november 2020 om 20:54
Ik kan me de bunkers ook goed herinneren. Van de Rembrandtstraat door het padje langs de noodkerk naar het huis van De Moor en dan was je er. Ik heb er ooit een verroeste granaat gevonden en die trots aan mijn vader laten zien. Hij was woest en heeft hem afgepakt. Ik weet niet meer wat er mee gebeurd is.
Willem Kruf
zei op 30 mei 2021 om 13:43
Nog meer herinneringen.
Ten zuiden van Borgvliet lag in Cuypersbossen Waldlager "Zuidgeest' . De gemetselde met aarde afgedekte (munitie)opslagplaatsen zijn nog aanwezig in de hoek Meeven, Zuidgeest en Lange Steen. Foto's van de barakken van het lager staan in het boek Bergen op Zoom 1939-1944
van D.C. Canne. Op bovenstaand gedeelte van de Duitse stafkaart liggen de opslagplaatsen links in de uitstulping van de lijn tussen het kruis en het woord mienen
Iets anders, wat onmiskenbaar met de Wereldoorlog te maken had, was de bunker op het veld naast ons huis. Niet zo’n bovengronds vierkant blok beton, maar de bovenkant was gelijk met het maaiveld. Het was een lange gang met twee ondergrondse kamers en een cirkelvormige geschutsput. De dikke betonnen wanden van de gang waren een meter of drie hoog. Op een twee meter hoogte waren er op een meter van elkaar dwarsbalken tussen de muren. De bunker is gebouwd in 1942 – 1943.
