In het weekend van 24 april 2016 reden er geen treinen tussen Nijmegen en ’s-Hertogenbosch. Toen werd er gewerkt aan de aftakking van het Osse fabrieksspoor nabij de Weg van de Toekomst. Er gaan daar meer goederentreinen richting industrieterrein Elzenburg en Maashaven rijden. Daarvoor moest het bestaande spoor worden aangepast, niet in het minst om de geluidsoverlast te beperken. Sinds 24 april is dit project afgerond.
Oss heeft wel iets met fabrieksspoorlijnen. Lange tijd was er railvervoer niet langs, maar dwars door de stad: van de omgeving van het station naar de margarinefabrieken van Jurgens en Van den Bergh in het stadscentrum. Dat begon niet lang na de ingebruikstelling van de spoorverbinding ’s-Hertogenbosch-Nijmegen. Op 15 juni 1881, nog geen twee weken nadat de allereerste trein in Oss is gestopt, stuurt de Firma Anton Jurgens een schriftelijk verzoek aan de gemeenteraad: zij acht het noodzakelijk “dat hunne fabriek onmiddellijk worde verbonden aan het groote spoorwegnet”.
Er moeten dus rails komen in de Molenstraat en de Walstraat; een plan daartoe zal de raad spoedig bereiken. Uiteindelijk wordt het een goederentram van maximaal twee wagons, getrokken door paarden, die stapvoets moeten lopen. Curieus is ook de bepaling dat de tramexploitanten bij de kruising Molenstraat-Walstraat geen voorwerpen mogen plaatsen “waardoor het uitzigt van de Hervormde Kerk en Pastorie wordt belemmerd.” De V&D ligt dan nog ver in het verschiet…
In 1914 maakt de paardentram plaats voor een treintje, getrokken door een “vuurloze” locomotief. Deze loopt niet op stoom, maar op luchtdruk; er is dus geen stookketel met het risico van rondspringende vonken of gloeiende as. Maar het blijft behelpen, want ook deze trein, met maximaal zeven wagons, moet stapvoets rijden, achter een man met een bel. Logisch dus dat Jurgens komt met een alternatief: een nieuwe spoorlijn over de dan nog onbebouwde Lievekamp. In de eerste week van mei 1919, rijdt daar voor het eerst een trein, met een gewone stoomlocomotief ervoor.
De Lievekampspoorlijn is eind jaren ‘70 geruimd. Je kunt nog wel zien waar ze aftakte van het hoofdspoor: iets westelijk van de spoorwegovergang in de Fietsstraat staat een portaal van de bovenleiding dat breder is dan de overige. En in de woonwijk Boschpoort herinnert een straatnaam aan die bijzondere locomotief: Achter de Vuurloze!
De vuurloze locomotief reed wel degelijk op stoom (en niet op luchtdruk). De stoom werd niet in de locomotief geproduceerd. Om de paar uur ging de locomotief naar het ketelhuis van de fabriek en daar werd de ketel met stoom gevuld.
Hanneke van der Eerden
bhiczei op 30 augustus 2017 om 08:50
@Henk, bedankt voor deze aanvulling. Weer wat wijzer geworden!
Volgens wiki: Een vuurloze locomotief is een stoomlocomotief die bestemd is voor plaatsen waar vuur en rook gevaarlijk of ongewenst zijn, bijvoorbeeld in kolenmijnen.
Deze locomotief moet van tijd tot tijd worden gevuld vanuit een gewone stoomlocomotief of vanuit een fabrieksstoomketel. Nadat de ketel voor de helft met warm water is gevuld, wordt dit water verder verhit door er hete stoom door te blazen, waardoor de watertemperatuur verder stijgt. Bij een watertemperatuur van 192 graden Celsius hoort een druk van 12 bar. De aan het vat toegevoegde stoom condenseert volledig en doet het waterpeil tot het maximum stijgen. Dankzij de warmtecapaciteit van het water wordt de verbruikte stoom steeds aangevuld, en kan de locomotief enige uren dienstdoen.
In Nederland is één exemplaar als museumloc bewaard gebleven. Dit is loc 6326, gebouwd in 1913 door Orenstein & Koppel, en oorspronkelijk afkomstig van VOF, Zwijndrecht. De loc is lang onderdeel geweest van de collectie van de Stoom Stichting Nederland te Rotterdam en ging op 3 augustus 2017 naar de Stichting Stadskanaal Rail te Stadskanaal. Bij de STAR krijgt de niet-rijvaardige loc een nieuwe bestemming
Is de Vuurloze dezelfde lokomotief als degene die tot het laatst heeft gereden naar de Philips fabriek in de kruisstraat
Henk Kolkman
zei op 12 augustus 2023 om 22:41
Nadat de Margarinefabriek van Jurgens naar Rotterdam verhuisd was, is de vuurloze locomotief in 1929 naar de Vereenigde Oliefabrieken te Zwijndrecht gegaan en is daar nog tientallen jaren actief geweest. Het was dus niet de locomotief die tot het laatst heeft gereden naar de Philips fabriek in de Kruisstraat.
Jules van Son
zei op 13 augustus 2023 om 22:39
Dat was vooral een diesel locomotef, bijgenaamd de "Sik".
Oss heeft wel iets met fabrieksspoorlijnen. Lange tijd was er railvervoer niet langs, maar dwars door de stad: van de omgeving van het station naar de margarinefabrieken van Jurgens en Van den Bergh in het stadscentrum. Dat begon niet lang na de ingebruikstelling van de spoorverbinding ’s-Hertogenbosch-Nijmegen. Op 15 juni 1881, nog geen twee weken nadat de allereerste trein in Oss is gestopt, stuurt de Firma Anton Jurgens een schriftelijk verzoek aan de gemeenteraad: zij acht het noodzakelijk “dat hunne fabriek onmiddellijk worde verbonden aan het groote spoorwegnet”.
