Het Maasland werd toen continu onveilig gemaakt door de bendes van de krijgsheren Willem en Maurits van Oranje aan de ene kant en de Spaanse koning Filips II aan de andere. Hoezo “Vader des Vaderlands” en “Koning bij de gratie Gods”? Beide partijen manifesteerden zich hier als huursoldaten die slecht betaald kregen en daarom met bruut geweld namen wat ze konden krijgen van de mensen op het platteland! Ook van de inwoners van Megen, in 1581.
Getuigen onder ede
Bijna een halve eeuw later, op 2 januari 1627, laat het stadsbestuur van Megen de precieze feiten rondom de dramatische gebeurtenissen van 1581 optekenen. Dat lijkt erg laat, maar ook in onze tijd worden oorlogsmisdaden meestal niet snel onderzocht. En Megen was erg zwaar getroffen zoals nog zal blijken. Drie inwoners, tussen de 70 en 80 jaar oud, zijn bereid gevonden onder ede te getuigen. Het zijn niet de minsten. Gabriël Rutten was vroeger president-schepen, Willem Jacobs schepen en kerkmeester, en Sebert Jans van Altforst gezworene en poorter. Zij verklaren dat op 5 januari door toedoen van het toen aanwezige Spaanse garnizoen het kasteel vrijwel geheel afbrandde. Daarna vallen in februari soldaten van Oranje Megen binnen. Meer dan de helft van het stadje wordt verwoest, waaronder de Antoniuskapel.
Vermoord door soldaten
In juli treft de rest van het huizenbestand hetzelfde lot, alweer door toedoen van de troepen van Oranje. Hun Spaanse tegenstanders brengen deze trieste balans in evenwicht door – op een ander moment in 1581- de parochiekerk van Sint-Servaas eerst te ondermijnen en daarna, met toren en al, te laten instorten. Gabriël Rutten zag dat gebeuren. Hij was toen niet ver van de kerk als meubelmaker aan het werk, samen met de jonge Jacob Janszoon van Altforst. Omdat die ook had gewerkt voor het Spaanse garnizoen, was hij later door de soldaten van de tegenpartij vermoord. Ook dat heeft Rutten zien gebeuren. Willem Jacobs, die indertijd werkzaam was in het kasteel, en Sebert Jans van Altforst bevestigen dat Gabriël Rutten de feiten juist heeft weergegeven.
Dit verhaal verscheen eerder in Brabants Dagblad.
