De Tongelreep ontspringt in België bij Neerpelt als de Warmbeek. Vanaf de Nederlandse grens heet de beek Tongelreep. Zij stroomt door Valkenswaard en Aalst naar Eindhoven waar ze uitmondt in de Dommel. Dan heeft de beek onder andere de Achelse Kluis, het Leenderbos, de Valkenhorst met de visvijvers en de Genneper Parken gepasseerd. Aan het eind van de negentiende eeuw zijn kanaliseringswerken uitgevoerd aan de Tongelreep, maar tegenwoordig heeft de beek weer een veel natuurlijker verloop.
De Tongelreep
Al sinds de middeleeuwen zijn er wijzigingen aan de bedding van de Tongelreep uitgevoerd. Ingrijpend was de kanalisatie in 1890 van het deel ten westen van het huidige Leenderbos ten behoeve van de aanleg van visvijvers. Ten zuiden daarvan kanaliseerden de monniken van de Abdij van Achel de beek ten behoeve van hun landbouwbedrijf.
Visvijvers bij de Tongelreep
De naam Tongelreep is een samenstelling van de Germaanse (maar wellicht ook Keltische) woorden “tonger” en “epe”. Dat laatste heeft als oudste vorm apa en komt vaak als achtervoegsel voor. Het betekent “water”. In Noord-Brabant zit dit achtervoegsel ook in beeknamen als Rosep en Keersop. Of “tonger” nu afgeleid is van de stam der Tungri, zoals ze door de Romeinen werden aangeduid, of meer een Germaans woord is geweest voor een zandrug, daar zijn de geleerden het al heel lang niet over eens.
Oude stuw in de Tongelreep
Aan de rand van het Tongelreepdal bij Valkenswaard zijn in de 19e en 20e eeuw visvijvers aangelegd voor een commerciële viskwekerij. Deze vijvers werden via aanvoerkanalen van de Tongelreep voorzien van water. In de 21e eeuw is de viskwekerij verdwenen en verloren de vijvers hun functie. Het waterschap De Dommel, verantwoordelijk voor de beek, heeft de Tongelreep de functie waternatuur gegeven. Daartoe is in september 2005 in het dal van de Tongelreep een inrichtingsproject gestart voor het gebied tussen de stuw Drie Bruggen bij Zeelberg en de brug in de weg Achtereind in Waalre. De herinrichting van het gebied gebeurde in samenwerking met Brabants Landschap, de gemeente Valkenswaard en Staatsbosbeheer.
Vispassage in de Tongelreep
Het resultaat was eind 2006 een compleet nieuw gebied. De natuurlijke loop van de Tongelreep is hersteld en er is een vistrap aangelegd om het gebied beter leefbaar te maken voor vissen. Van de vijf vijvers ten zuiden van de Leenderweg zijn er vier ingericht voor waterberging en de vijfde als rietzuiveringsmoeras. Er zijn voor de recreant twee nieuwe wandelroutes uitgezet, waarlangs twee vogeluitkijktorens staan om de talrijke watervogels te zien. Voor de opening van het nieuw ingerichte gebied heeft Ivo de Wijs een speciaal gedicht geschreven.
