Stap de Hervormde Kerk in Ravenstein binnen en je stapt als het ware in een geschiedenisboek. Want hoe zat het ook alweer? Land van Ravenstein is na de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) een katholieke enclave waar het geloof actief beleden mag worden. Voor het garnizoen dat in de stad mag blijven, komt een eigen – protestantse – kerk: de Garnizoenskerk, de derde hervormde kerk in Brabant.
Eén van de vele foto's die we van deze kerk hebben. Meer zien? Klik hier
Het garnizoen dat achterblijft in Ravenstein dient in feite als een soort onderpand, voor de lening die Georg Wilhelm bij de Staten-Generaal is aangegaan. Deze protestantse soldaten moeten oprukkende Spaanse troepen staande houden. Maar in de tussentijd hebben ze vooral behoefte aan een eigen kerk en zo stapt Dirk Bijl in dit verhaal. Hij is de aannemer die denkt het werk te kunnen klaren binnen een half jaar en voor 6000 gulden. Plus drie tonnen bier voor het garnizoen.
De architect, plaatselijk havenmeester en botenbouwer tekent zijn bouwplan op basis van de hem bekende kerken in de omgeving. Zo komt hij tot een zaalkerk in gotische trant. Opvallend zijn de spanten van de kerk want hierin is duidelijk een omgekeerd schip te herkennen. Als een constructie werkt voor een boot, dan werkt het ook voor dak, zo lijkt de botenbouwer gedacht te hebben. De totale kapconstructie is ”alles met pennen en gatten in malkander gewrocht volgens de teyckeninge en den eijs van ‘t werck”.
Verder wordt er een indrukwekkend Tien Gebodenbord – met het wapen van Johan baron van Merode van Rummen – in de kerk gehangen. Overigens heeft de afrekening van deze ‘taeffel der X geboden’ jaren op zich laten wachten.
Jongelui over de muur
Dan maken we een sprongetje in de tijd, naar 1723. Dan lezen we in de boeken dat er op het kerkhof in jaren geen doden zijn begraven en dat daar slechts bramen groeien. Kerkmeester Hendersom beklaagt zich over de jongelui die over de muur klimmen om zich daar tegoed te doen aan de bramen. Het eten van het fruit is nog tot daaraan toe, erger wordt het – een jaar of wat later – als de ramen van de kerk (bestaande uit veertig ruitjes) telkens worden ingegooid. Dat neemt zo’n grote vorm aan dat de kerkeraad geen andere oplossing ziet dan de ramen dicht te metselen.
Overigens begint dan ook het horlogie – oorspronkelijk uit 1659 – mankementen te vertonen. In 1734 moeten nieuwe wijzerplaten en wijzers komen maar, om de kosten te drukken, zonder verguld lijstwerk. Het gevolg is dat het uurwerk vrijwel constant ‘ongeregeld gaat’, hoe vaak de koster de klok opwindt. Pas jaren later herstelt een uurwerkmaker het horlogie en loopt Ravenstein weer bij de tijd.
Huisorgeltje
In 1781 verneemt de dominee dat er ergens een huisorgeltje in Nijmegen op de kop is te tikken voor 367 gulden en op 26 augustus wordt ‘het orgel voor de eerste keer gespeeld en ingesegent met eene daartoe dienende leerrede uit Psalm 150’. De twee stadsbrandspuiten die tot dan toe in de kerk staan, moeten in 1791 het veld ruimen omdat ze te breed zijn voor het nieuwe orgelbalkon.
Een ingrijpende verandering in het interieur komt er in de 18de eeuw, als de kerk wordt voorzien van een stucplafond. Een verwoede poging om de kou te bestrijden en de akoestiek te bevorderen, fraai vormgegeven in Lodewijk XVI-stijl. Bij de laatste restauratie in 1971 is dit plafond weer verwijderd. De 17e-eeuwse situatie met witte muren, lichte ramen en een open kap is weer volledig hersteld.
We hebben ruim zeventig foto's van de Hervormde Kerk in onze collectie. Klik en kijk maar eens hier.
Gonda en Grada Nienhuis die naar huis lopen langs de kerk
Hervormde Kerk in feiten:
Eénbeukige zaalkerk met steunberen
Ramen zvoorzien van vorktracering en gedrukte rondbogen
De kansel in de kerk stamt uit 1644 met een lessenaar uit 1652
Het kabinetorgel in de kerk stamt uit 1781 en is afkomstig van A.F.G. Heineman
In 1972 ondergaat de kerk een grondige restauratie.
